Γνωρίζουμε ότι η ελληνική γλώσσα αποτελεί έναν πλούσιο θησαυρό, με ένα εκτενές λεξιλόγιο που περιλαμβάνει αμέτρητες λέξεις. Ωστόσο, όλες αυτές οι λέξεις μεταφράζονται τόσο εύκολα, όσο ίσως νομίζουμε.
Επιλέξαμε έξι από αυτές τις ελληνικές λέξεις που δεν έχουν ευθεία αντιστοιχία σε άλλες γλώσσες. Αυτές οι λέξεις μας είναι οικείες, κυρίως λόγω του πόσο είναι ενσωματωμένες στον πολιτισμό μας και το συλλογικό μας συνειδητό.
Ωστόσο, δεν είναι αυτονόητο για έναν τουρίστα ή κάτοικο άλλης χώρας να κατανοήσει το νόημα των παρακάτω έξι μοναδικών λέξεων της ελληνικής γλώσσας, τις οποίες χρησιμοποιούμε συχνά, αλλά δυσκολευόμαστε να εξηγήσουμε σε άλλους.
1. Φιλότιμο
Το “φιλότιμο” είναι μια λέξη που δεν έχει εύκολη αντιστοιχία σε άλλες γλώσσες και αντικατοπτρίζει ένα πολύπλοκο σύνολο αξιών και στάσεων στην ελληνική κουλτούρα. Είναι ενδιαφέρον που οι απαντήσεις των ίδιων των Ελλήνων στο BBC αναδεικνύουν την πολυπολιτισμικότητα και τη δυσκολία στο να οριστεί με σαφήνεια.
Οι προσωπικές ερμηνείες είναι ευρείες, από το “να κάνεις το σωστό” μέχρι το “να αγαπάς και να τιμάς τον Θεό και την κοινωνία”. Αυτό αντανακλά την πολυδιάστατη φύση της λέξης.
«Από τότε που βγήκε η συγνώμη χάθηκε το φιλότιμο», είναι ένα από τα πιο δημοφιλή γνωμικά στην ελληνική γλώσσα.
2. Θαλπωρή
Συχνά χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια κατάσταση ή ένα περιβάλλον που προκαλεί αίσθηση ζεστασιάς, ηρεμίας και ευεξίας. Σε ευρύτερο πλαίσιο, μπορεί να αναφέρεται επίσης σε κάτι που παρέχει ψυχική ή συναισθηματική ανακούφιση.
Γαλάζια σπλάγχνα, Νίκος Καροῦζος
Κάτοικε τοῦ ὀνείρου
μαζεύω τὴ φωνή μου ἀπὸ κάθε ἄκρη
καὶ τὸ ὑπόλειμμά της αὐτὸ στὴ σινδόνη τῶν δέντρων
κ᾿ ἐκεῖνο κεῖ ψηλὰ στὸ σκουριασμένο βράχο
ὅπου ὀργίζεται ὁ γερο-κόρακας
συγκεντρώνομαι
γιὰ τὴ μεγάλη ἀποκάλυψη
ρίχνω στὸν ἄνεμο μακρόσυρτη ἀγάπη:
Τὴν θέλω ἐγὼ τὴν ἀπελπισία μου
δὲν τὴν ἀνταλλάσσω μὲ θαλπωρὴ ἄλλη
ἔχασα.
Μὰ χάνουν καὶ τ᾿ ἄνθη
τ᾿ ἄνθη ἀνοίγουν τὸ μοναδικὸ παράθυρο…
Κάλλιο νὰ πλανηθεῖ ὁ χαρταετός μου
δὲ θέλω πιὰ ν᾿ ἀγγίξω τὰ χρώματά του
κλείνω τὰ μάτια μου γιὰ νὰ δῶ.
Εἶναι ἡ φωνὴ ποὺ μὲ διασχίζει
κι ἄλλοτε ποὺ χτυπᾷ στὸν ἄκμονα
χίλιες φορές.
Εἶναι ἡ φωνὴ ἀπὸ ἕνα βάθος:
Γιὰ πάντα νὰ μὴν ἔχεις
τίποτα γιὰ τ᾿ ἀληθινὰ χέρια
μονάχος
ἀνήμπορος ἐκστατικὸς
σ᾿ αὐτὴ τὴν ἄξαφνη γιορτὴ τοῦ δευτερολέπτου
ποὺ παραδίδεται ὁ κόσμος.
3. Μεράκι
“Η λέξη ‘μεράκι’ αποτυπώνει την αγάπη και την αφοσίωση που κάποιος καταβάλει στη δουλειά του ή σε μια προσπάθεια. Για παράδειγμα, όταν λέμε ‘Το γεύμα ήταν υπέροχο γιαγιά! Έβαλες πολύ μεράκι σε αυτό‘, αποδεικνύεται η έντονη προσωπική αφοσίωση και η ενθουσιώδης προσπάθεια που έχει επενδύσει η γιαγιά.
Κάποιο Μεράκι, Γεώργιος Βελλιανίτης
Μέσ’ στη φουρτούνα, μέσα στο πέλαγο
σαν μια σταγόνα, μικρό σημαδάκι,
όσο ερχότανε, τόσο μεγάλωνε,
μέσα στα κύματ’ άσπρο καραβάκι.
Μικρό παιδί στου χειμώνα την παγωνιά,
κοίταζα το καράβι από κάποια πλαγιά,
σαν έφτανε στον όρμο κι όταν αναχωρούσε,
με το γνωστό του σφύριγμα με αποχαιρετούσε.
Το έβλεπα σαν έστεκε να περιμένει
νάρθουν οι βαρκούλες να το καλοσωρίσουν.
΄Ηταν όμορφο, κάτασπρο σαν περιστέρι.
Τη σκέψη μου έπαιρνε, αλλού να την πηγαίνει.
«Γλάρο» το έλεγαν το καραβάκι,
που εταξίδευε σε θάλασσα πλατειά.
΄Ηταν για μένανε κάποιο μεράκι
το να με πάει μακρυά στην ξενητειά.
Χρόνια τ’ αγνάντευα. Κι ωνειρευόμουν.
΄Ισως κάποτε, κάποια μέρα και γώ,
νάφευγ’ απ’ το νησί την τύχη μου να βρώ.
Δεν ήταν όμως εύκολο. Γι αυτό αναρωτιώμουν.
΄Ωσπου μία μέρα, κάποιο πρωϊνό,
πριν να βγεί ο ήλιος στα γνωστά λαγκάδια,
μπήκα στο καράβι με στόμα στεγνό,
με θολό το βλέμμα και τη σκέψη άδεια.
Βαρειά η καρδιά από τις συγκινήσεις.
Δώσε της Θεέ μου λίγο κουράγιο,
νάβρει το δρόμο της, να ξεκινήσει,
να ξαποστάσει, να βρεί μουράγιο.
4. Παλικάρι
Το παλικάρι αναφέρεται σε ένα νεαρό άνδρα με ενέργεια, δύναμη και αποφασιστικότητα. Είναι μια θετική έκφραση που υποδηλώνει θάρρος και αρετές.
Παροιμίες με τη λέξη παλικάρι:
Το καλό το παλικάρι ξέρει κι άλλο μονοπάτι.
Μη με κοιτάς στο γύρισμα, γυρίζω παλικάρι. Να με κοιτάς στο λιόκρισμα που σπάω το λιθάρι.
5. Λεβέντης
Σήμερα, ο λεβέντης είναι ένας ανδρείος με υπερήφανη στάση, ενώ στην Οθωμανική εποχή, ονομάζονταν έτσι οι πεζοναύτες που επιλέγονταν από τα ελληνικά νησιά για να υπηρετήσουν στο Ναυτικό. Η λέξη φέρνει στο μυαλό έναν άνδρα με ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά και μεγαλόψυχες πράξεις.
Ο Λεβέντης, Μίκης Θεοδωράκης
You are currently viewing a placeholder content from YouTube. To access the actual content, click the button below. Please note that doing so will share data with third-party providers.
Σαν τον αητό φτερούγαγε στη στράτα
τον καμαρώνει η γειτονιά στα παραθύρια
με χαμηλά τα μαύρα του τα μάτια
λεβέντης εροβόλαγε.
Στα ματιά του ένα σύννεφο
μες την καρδιά του σίδερο.
Κυλάει το αίμα, σκέπασε τον ήλιο
κι ο χάρος εροβόλαγε.
Σφαλούν τα μάτια κι οι καρδιές
σφαλούν τα παραθύρια
μετά χυμάει ο Χάροντας καβάλα
κι εκείνος χαμογέλαγε.
Ποιος κατεβαίνει σήμερα στον Άδη;
Ποιον κουβεντιάζει η γειτονιά κι ανανταριάζει;
Γιατί βουβά είναι τα βουνά κι οι κάμποι;
Λεβέντης εροβόλαγε.
6. Κελεπούρι
Η λέξη “κελεπούρι” στα ελληνικά προέρχεται από την τουρκική “kelepir”, που σημαίνει “ευκαιρία”. Χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα ανέλπιστο εύρημα ή μια αξιόλογη ευκαιρία. Αναφέρεται τόσο σε άτομα όσο και σε αντικείμενα.
Όσον αφορά τα αντικείμενα, το “κελεπούρι” είναι κάτι που αξίζει τα χρήματά του, λόγω του ότι παρέχει καλή αξία για τα χρήματα που δαπανώνται. Συχνά χρησιμοποιείται σε αγγελίες για να επισημανθεί η αξία ενός προϊόντος.
Σχετικά με τους ανθρώπους, ένας προσδιορίζεται ως “κελεπούρι” όταν θεωρείται ως ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί. Η έννοια του “κελεπουριού” είναι υποκειμενική και εξαρτάται από την οπτική γωνία και τις αντιλήψεις κάθε ατόμου, ενώ χρησιμοποιείται και ειρωνικά.
You are currently viewing a placeholder content from YouTube. To access the actual content, click the button below. Please note that doing so will share data with third-party providers.
Τί σημαίνει η λέξη υποταγή ; – Ο κινηματογράφος και η ψυχολογία την εξερευνούν
