Τα Ελευσίνια Μυστήρια ήταν μια σειρά από μυστηριακά τελετουργήματα που διεξάγονταν στην Αρχαία Ελευσίνα και συνδέονταν με την θεά Δήμητρα και την κόρη της Περσεφόνη.
Αρχαία Ελλάδα: Τα 7 μεγαλύτερα μυστήρια που παραμένουν στο σκοτάδι
Τα Ελευσίνια Μυστήρια αποτελούσαν μια σημαντική θρησκευτική εμπειρία για τους Αρχαίους Έλληνες και θεωρούνταν μυστικές, με πρόσβαση μόνο για τους εκλεκτούς, τους επιλεγμένους που είχαν προετοιμαστεί και ήταν έτοιμοι να συμμετάσχουν.
Οι τελετές αυτές αναδεικνύουν τη σύνδεση της Αρχαίας Ελληνικής θρησκευτικής πρακτικής με την ενίσχυση του πνεύματος, την προσωπική μεταμόρφωση και την αναζήτηση γνώσης. Οι συμμετέχοντες σε αυτά τα μυστήρια υποβάλλονταν σε διάφορες τελετουργίες, συμπεριλαμβανομένων των δεσμεύσεων σιωπής, καθαρτικών τελετουργιών, και εκδηλώσεων των μυστικών δογμάτων
Η ενέργεια και το ενδιαφέρον που επιδεικνύονταν σε αυτές τις τελετές αποτελούν τμήμα της Αρχαίας Ελληνικής παράδοσης που εστίαζε στη σύνδεση με το ανώτερο, στην πνευματική εξέλιξη, και στην κατανόηση των βαθύτερων μυστηρίων του κόσμου και του ανθρώπινου ψυχισμού. Ενώ οι συγκεκριμένες πρακτικές μπορεί να μην έχουν άμεση εφαρμογή στον σημερινό κόσμο, η κατανόηση τους μας βοηθά να ρίξουμε μια ματιά στις προσπάθειες του αρχαίου ανθρώπου να αντιληφθεί και να ενδυναμώσει το πνεύμα του.
Η ιδιαίτερη αίσθηση των ιερών χώρων
Υπάρχει μια συγκεκριμένη αίσθηση που βιώνουμε όταν βρισκόμαστε σε ιερούς χώρους, και αυτή η αίσθηση του υπερφυσικού εξηγείται ως εξής: Οι άνθρωποι δεν εκφράζονταν τυχαία ή χωρίς λόγο σε αυτούς τους χώρους. Μελετώντας προσεκτικά τη φύση και τα σημάδια της, συμμετείχαν σε τελετές με απόλυτη συγκέντρωση πνεύματος, απελευθερώνοντας ενέργεια, είτε θετική είτε αρνητική. Αν και μπορεί να μην είναι αντιληπτή στην καθημερινότητα, η ενέργεια δεν χάνεται· απλά μετατρέπεται.
Όταν ο άνθρωπος ηρεμεί και επικεντρώνεται, αρχίζει να αισθάνεται αυτήν την ενέργεια. Το αίσθημα αυτό, η εμπιστοσύνη σε κάτι αβάσιμο που αντιλαμβανόμαστε όταν κλείνουμε τα μάτια, αποτελεί πάντα τον οδηγό σε κάθε έρευνα, είτε αυτή αφορά ιστορία και φιλοσοφία, είτε μαθηματικά και φυσική. Στον κόσμο των ελευσίνιων μυστηρίων, αυτή η ενέργεια είναι τόσο παρούσα που ακόμη και ο πιο αδιάφορος επισκέπτης δεν μπορεί παρά να αναρωτηθεί για τα γεγονότα που συνέβησαν σε αυτό τον τόπο.
Τι ακριβώς ήταν τα Ελευσίνια Μυστήρια
Τα Ελευσίνια μυστήρια αποτελούσαν μυσταγωγικές τελετές, εξαιρετικά γνωστές στην αρχαία Ελλάδα. Διοργανώνονταν κάθε τέσσερα χρόνια και αφιερώνονταν στη θεά Δήμητρα και την κόρη της, Περσεφόνη. Η βάση των μυστηρίων ήταν ο μύθος της Περσεφόνης, που απήχθη από τον Πλούτωνα, με τη μητέρα της, τη Δήμητρα, να την ψάχνει. Ο σκοπός των μυστηρίων ήταν η εισαγωγή του ανθρώπου στην πραγματική ζωή, πέραν της θνητής ύπαρξης, ελευθερώνοντάς τον από τα δεσμά των συνεχών επαναστάσεων, προκειμένου να επιστρέψει στον ουράνιο κόσμο των υψηλών ιδεαλιστικών αρχών.
Αξίζει να σημειωθεί πως οι συμμετέχοντες υποχρεούνταν να δεσμευτούν αιώνια σιωπή σχετικά με τα γεγονότα που θα βίωναν ως μύστες. Αυτό εμπόδισε τον Σωκράτη από το να γίνει μύστης, καθώς η φύση του δεν επέτρεπε να υποστηρίξει μια τέτοια υπόσχεση, που θα τον έκανε να αμφισβητεί την πραγματικότητα και να αναζητά την άλλη αλήθεια, την καθολική, πέραν από τον εαυτό του.
Η δομή των Μυστηρίων
Τα Ελευσίνια μυστήρια χωρίζονταν σε δύο μέρη, γνωστά ως Κατώτερα και Ανώτερα. Διεξάγονταν δύο φορές κάθε τετραετία, με τα Μικρά Μυστήρια να πραγματοποιούνται την άνοιξη και τα Μεγάλα Μυστήρια το φθινόπωρο. Ο συμβολισμός τους αντανακλούσε τη «κατάβαση» της ψυχής στον κόσμο της ύλης, δηλαδή συμβολικά στη βασιλεία του Πλούτωνα, και την «ανάβαση» της ψυχής στον κόσμο της Υπερφύσης, της Αληθινής Γης, γνωστής και ως το βασίλειο της Δήμητρας, της Παγκόσμιας Ψυχής.
Ένα ενδιαφέρον θέμα που εμφανίζεται σε όλες τις θρησκείες είναι ο συμβολισμός. Στην Αρχαία Ελληνική ζωή, οι συμβολισμοί ήταν πολύ εμφανείς, και αυτό ίσχυε και για τα Ελευσίνια μυστήρια. Εκεί, η ψυχή συμβολίζεται από την Περσεφόνη, που στους ανώτερους κόσμους αντιπροσωπεύεται ως ζωντανή και απελευθερωμένη από τους υλικούς περιορισμούς, ενώ στο σώμα, στην ύλη, βρίσκεται «στον τάφο της ψυχής», δηλαδή στον τόπο των αρνητικών επιπτώσεων.
Μέσα από τα μαθήματα των μυστηρίων, προκύπτει μια νέα κατανόηση για τη ζωή, τη γνώση του ανθρώπου και τον θάνατο. Οι μύστες πίστευαν ότι ο θάνατος δεν είναι απλώς το τέλος, αλλά η αρχή μιας νέας φάσης. Σύμφωνα με αυτούς, ο άνθρωπος πρέπει να ξεπεράσει τον υλικό κόσμο ενώ είναι ζωντανός, προκειμένου να απελευθερωθεί από την άγνοια και να αποκτήσει γνώση που θα συνοδεύει την ψυχή του μετά το θάνατό του.
Ο θνητός και η αυτοκτονία
«Ο θνητός είναι νεκρός που κοιμάται» είναι μια φράση που αντιπροσωπεύει ένα από τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τα Ελευσίνια Μυστήρια. Πολλοί πιστεύουν ότι οι συμμετέχοντες στις τελετές προτιμούσαν να διεξάγουν τα μυστήρια τους τη νύχτα για να παραμένουν αόρατοι από τους πολλούς. Αυτό διασφάλιζε όχι μόνο την απόρρητη φύση των τελετών, αλλά και την ενεργειακή διάσταση τους, καθώς πίστευαν ότι τα μεσάνυχτα οι αόρατοι κόσμοι πλησίαζαν τη γη, και οι ψυχές αποκτούσαν υλική υπόσταση.
Ένα άλλο σημαντικό θέμα που απασχολεί τους μύστες είναι η αυτοκτονία. Στα Ελευσίνια Μυστήρια, οι μύστες καταδίκαζαν την αυτοκτονία, πιστεύοντας ότι αφαιρώντας τη ζωή τους από τη γη, η ψυχή τους θα καταδικαζόταν σε αιώνια θλίψη. Υποστήριζαν ότι συνέβαιναν τρομερά γεγονότα μετά την αυτοκτονία, τα οποία απαγορεύονταν να αποκαλυφθούν για πάντα. Τα Μικρά Μυστήρια αποτελούσαν το πρώτο στάδιο εισόδου στα Ανώτερα Μυστήρια, όπου αποκαλύπτονταν σημαντικές φιλοσοφικές αλήθειες.
Τα διαδικαστικά και τα οράματα
Η φράση «Η ψυχή εισέρχεται στον Άδη» σημαίνει ότι ο μύστης, μέσω των Ελευσίνιων μυστηρίων, γίνεται ένας σύνδεσμος μεταξύ του ανθρώπου και του Πλούτωνα. Κατά τη διάρκεια των τελετών, ο μύστης παρακαλεί τον Πλούτωνα να επιτρέψει στη ψυχή του να ανέβει στον ψηλότερο κόσμο της αλήθειας, όπως συμβαίνει και με την Περσεφόνη.
Το πηγάδι της Περσεφόνης αντιπροσωπεύει συμβολικά τη γέννηση του ανθρώπου στην άγνοια. Ο μύστης κατεβαίνει σε αυτό για να συμβολίσει την έναρξη του ταξιδιού του στη ζωή και την ύλη. Έπειτα, μέσω μιας δεύτερης διόδου από το πηγάδι, οδηγείται σε μια λαμπερή αίθουσα, όπου διδάσκονταν τα μεγαλύτερα μυστικά των Ελευσίνιων μυστηρίων.
Οι τελετές λαμβάναν χώρα σε αίθουσες που φωτίζονταν σταδιακά, αντιπροσωπεύοντας τη σταδιακή άνοδο της ψυχής στον ψηλότερο κόσμο. Στην αίθουσα που βρίσκονταν πιο κοντά στην επιφάνεια της γης, φωτίζονταν περισσότερο και διδασκόταν τα υψηλότερα μυστικά με την καθοδήγηση των ιεροφαντών και των ιερέων.
Τα οράματα που εμφανίζονταν κατά τη διάρκεια της μύησης αποτελούν μαρτυρίες μυημένων. Αναφέρουν ανεξήγητα φαινόμενα και εμπειρίες με αόρατες παρουσίες, που θεωρούνται σημαντικές στοιχεία της μυστηριακής εμπειρίας. Τέτοιες μαρτυρίες συναντώνται και σε άλλες θρησκείες που λαμβάνουν μέρος σε μυστήρια και τελετές.
Οι 9 μέρες των Ελευσίνιων Μυστηρίων
Οι 9 ημέρες των μυστηρίων ξεκινούσαν την 14η Βοηδρομιώνος. Κατά την έναρξη, μια ομάδα εφήβων ξεκινούσε από την Αθήνα και έκανε πομπή που ολοκληρωνόταν την 6η ημέρα στην Ελευσίνα. Κατά την πομπή, μετέφεραν ξύλινα κιβώτια, γνωστά ως ελευσίνιες κύστες, τα οποία περιείχαν αντικείμενα που σχετίζονταν με τη Θεά, αλλά τα περιεχόμενά τους παραμένουν άγνωστα μέχρι και σήμερα.
Τη δεύτερη ημέρα, όλοι συναντιόντουσαν στην Ποικίλη Στοά της Αθηναϊκής αγοράς, όπου οι ιερείς ανακήρυσσαν την έναρξη των Μεγάλων Μυστηρίων. Ακολουθούσε η Πρόρρηση, η επίσημη ανακοίνωση για τη μύηση στα μυστήρια της Θεάς.
Η τρίτη ημέρα, γνωστή ως ημέρα της τελετής «Αλαδε μύσται», περιελάμβανε πομπή των μυστών που έφτανε στη θάλασσα του Φαλήρου. Εκεί, ο καθένας έφερε ένα μικρό γουρουνάκι, το οποίο θυσιαζόταν χωρίς να καταναλωθεί, λόγω ημέρας νηστείας.
Η τέταρτη ημέρα ήταν ημέρα θυσιών, με μεγάλη τελετή θυσίας στο Ελευσίνιο προς τιμήν της Δήμητρας. Η θυσία περιλάμβανε ένα ψάρι, ειδικά ένα μπαρμπούνι.
Την πέμπτη ημέρα, στην 18η Βοηδομιώνος, γινόταν μεγάλη θυσία προς τιμήν του Θεού Ασκληπιού στο Ελευσίνιο των Αθηνών. Οι Αθηναίοι υποδέχονταν προσωπικότητες από άλλες περιοχές που έρχονταν για τις τελετές. Αυτή η εορτή ονομαζόταν Επιδαύρεια, με βάση τον μύθο ότι ο Ασκληπιός είχε επισκεφθεί την Αθήνα μετά την έναρξη των μυστηρίων.
Την έκτη ημέρα, πραγματοποιούνταν η μεγάλη πομπή προς το τελεστήριο της Θεάς στην Ελευσίνα, γνωστή ως Ίακχος. Προπορευόταν το άγαλμα του Ίακχου, οδηγώντας τους μύστες προς την Ελευσίνα. Κατά την πομπή, εκτελούνταν συγκεκριμένος χορευτικός βηματισμός, ενώ όλοι επαναλάμβαναν δυνατά τη φράση «Ιακχ ω Ιακχε». Το βράδυ, η πομπή έφτανε στο Καλλίχωρον Φρέαρ, όπου πραγματοποιούνταν η τελευταία τελετή με ύμνους και αναμμένους πυρσούς.
Η έβδομη μέρα ξεκινούσε με το μυστικό μέρος των μυστηρίων, για το οποίο υπάρχουν λίγες και ασαφείς περιγραφές.
Την όγδοη μέρα, οι μύστες παρακολουθούσαν τις κινήσεις των αστέρων και της σελήνης το προηγούμενο βράδυ, μιλώντας για την περιπλάνηση της Δήμητρας. Στη συνέχεια, παρακολουθούσαν ένα τελετουργικό δράμα που απεικόνιζε την ένωση της Δήμητρας με τον Δία. Μετά από αυτό, πραγματοποιούνταν ο ύψιστος βαθμός μύησης, γνωστός ως Εποπτεία.
Την ένατη και τελευταία μέρα, πραγματοποιούνταν η τελετή των πλυμμοχόων. Κατά την τελετή αυτή, ανυψώνονταν δύο δοχεία προς την ανατολή και τη δύση, εκχέοντας τα περιεχόμενά τους και εκφωνώντας μυστικά λόγια. Αυτή ήταν μια μορφή Σπονδής, με έντονη ενέργεια προς τους Θεούς.
34 φράσεις των Αρχαίων Ελλήνων που εξακολουθούν να εμπνέουν την καθημερινότητά μας
