Είμαστε όλοι λίγο «Ρασκόλνικοφ»; Η απάντηση θα σε ξαφνιάσει

Είμαστε όλοι λίγο «Ρασκόλνικοφ»; Το ερώτημα ακούγεται μεγαλόπνοο έτσι δεν είναι; Θα μπορούσατε να φανταστείτε κάποιον ηλικιωμένο καθηγητή να σκύβει πάνω από ένα γραφείο στοιβαγμένο με σημειώσεις για τη ρωσική λογοτεχνία και εκπνέει έναν κουρασμένο αναστεναγμό.

Ας φανταστούμε τον Ρασκόλνικοφ, τον βασανισμένο πρωταγωνιστή του Εγκλημα και Τιμωρία του Ντοστογιέφσκι να μπαίνει στο γεμάτο λεωφορείο της σύγχρονης ζωής μας, να πέφτει δίπλα μας και να μας ψιθυρίζει: «Ψιτ, έχεις κάνει ποτέ κάτι τόσο απερίσκεπτο που παραλίγο να τρομοκρατηθείς;». Πιθανότατα θα μετακινούνταν στο κάθισμά σας και θα κάνετε ότι δεν τον ακούγατε. Αλλά βαθιά μέσα σου, ίσως κουνήσεις με απαξίωση το κεφάλι σου.

(Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο παρακάτω)

6 λόγοι για τους οποίους πρέπει να διαβάσεις το «Έγκλημα και Τιμωρία» (χθες)

Είναι δελεαστικό να αποστασιοποιηθούμε από έναν χαρακτήρα που έκανε πραγματικά τρομερά πράγματα. (Spoiler alert: ο Ρασκόλνικοφ δεν είναι άγιος στην πραγματικότητα, διαπράττει φόνο. Ναι, αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο όχι σε κάθε αιώνα).

Παρόλα αυτά η πραγματική ιδιοφύια του Ντοστογιέφσκι είναι το πως μας κάνει να καταλάβουμε το εσωτερικό μαρτύριο που οδήγησε τον Ρασκόλνικοφ στην τραγική του πράξη. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι μας έχουμε μέσα μας μια τάση να πιάσουμε τσεκούρι, κάθε άλλο. Αλλά σε κάποιο επίπεδο, όλοι μας δεν έχουμε εκλογικεύσει μια κακή απόφαση; Δεν έχουμε όλοι σε κάποια συγκυρία περάσει κάποια εσωτερική γραμμή έστω και σαν ένα αχνό σημάδι κιμωλίας που έχει χαραχτεί στην σκόνη της συνείδησής μας.

Πριν καταπιαστούμε με το γιατί η υπαρξιακή κατάρρευση του Ρασκόλνικοφ μπορεί να αντανακλά τις δικές μας μικροσκοπικές ηθικές κρίσεις, ας κάνουμε έναν γρήγορο βιολογικό έλεγχο του κεντρικού σκοτεινού μας ήρωα. Ρόντιον Ρομάνοβιτς Ρασκόλνικοφ: πρώην φοιτητής στην Αγία Πετρούπολη, πανέξυπνος αλλά φτωχός, ένας άνθρωπος του οποίου το κεφάλι είναι τόσο γεμάτο με φιλοσοφικά πυροτεχνήματα που μετά βίας μπορεί να αντέξει οικονομικά ένα κερί για να φωτίσει το μουντό του δωμάτιο. Είναι ο τύπος που θα μπορούσε να καταβροχθίζει εσπρέσο, αν αυτό ήταν το μοντέρνο ποτό στη Ρωσία του δέκατου ένατου αιώνα. Αντ’ αυτού, περιπλανιέται στους δρόμους, γεμάτος από μεγάλες ιδέες. Πιστεύει ότι μπορεί να υπερβεί τη συμβατική ηθική, ότι κάποια «εξαιρετικά» άτομα έχουν το δικαίωμα να υπερβαίνουν τους κανόνες που έχουν φτιαχτεί για τους «απλούς» ανθρώπους. Είναι μια εύθραυστη, επικίνδυνη φούσκα που φουσκώνει μέσα στο μυαλό του και όταν σκάει, δεν είναι καθόλου ωραία.

Τώρα, η πραγματική δολοφονία, αυτό είναι το κομμάτι που κολλάει στη συνείδησή του όπως ένας παλιός λεκές από καφέ στο αγαπημένο σας μπλουζάκι. Στο κλάσμα του δευτερολέπτου μετά τη φρικτή του πράξη, ο Ρασκόλνικοφ μεταμορφώνεται από περήφανος φιλόσοφος σε ένα χάλι γεμάτο ενοχές. Ίσως αυτός είναι ο λόγος που ανατριχιάζουμε αλλά και συμπάσχουμε. Γνωρίζουμε τις ενοχές. Γνωρίζουμε το συναίσθημα του «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι το έκανα αυτό», είτε το «αυτό» είναι η αντιγραφή σε ένα διαγώνισμα, είτε το ψέμα σε έναν φίλο, είτε η κατανάλωση του τελευταίου κομματιού κέικ που ορκιστήκατε να φυλάξετε για τον συγκάτοικό σας αλλά η πρόσκαιρη ηδονή σας έκανε να παραβείτε τον τον όρκο.

Ο ηθικός πονοκέφαλος του Ρασκόλνικοφ είναι επικός και ανεβαίνει σε ντοστογιεφσκικά επίπεδα δράματος. Ωστόσο, στον καθρέφτη που μας κρατάει, βλέπουμε τη δική μας ελαττωματική ανθρωπότητα. Ποτέ δεν είμαστε εντελώς απαλλαγμένοι από ηθικά διλήμματα αυτό είναι απλώς το ειδικό καρύκευμα της ζωής. Δεν μπορείτε να παρακολουθήσετε ούτε ένα επεισόδιο του «The Good Place» ή να διαβάσετε για έναν άλλο ιστορικό τύραννο χωρίς να αναλογιστείτε το ακατάστατο φάσμα μεταξύ «καλού» και «κακού» και το που μπορεί να βρεθείτε σε αυτό.

Η ποπ κουλτούρα και η φιλοσοφία μας διδάσκουν ότι όλοι είμαστε λίγο ακατάστατοι μέσα μας. Το μεγαλύτερο λάθος του Ρασκόλνικοφ δεν είναι μόνο ο φόνος, είναι η αλαζονεία του να πιστεύει ότι μπορεί να θέσει τον εαυτό του πάνω από την ηθική τάξη. Μπορεί να μην πάμε τόσο μακριά, αλλά κι εμείς σκοντάφτουμε κάθε φορά που αρχίζουμε να κατηγοριοποιούμε τον εαυτό μας ως «πέρα» από την ενοχή ή την ντροπή. Ή ίσως ακολουθούμε τον αντίθετο δρόμο: βουλιάζουμε στις τύψεις τόσο βαριές που νομίζουμε ότι δεν θα συρθούμε ποτέ έξω. Η αλήθεια είναι ότι πάντα χορεύουμε πάνω σε αυτά τα σαθρά ηθικά θεμέλια, χωρίς να είμαστε ποτέ απολύτως σίγουροι αν το επόμενο βήμα μας θα είναι μια πιρουέτα ή μια βουτιά. Ο χορός του Ρασκόλνικοφ κατέληξε σε συντριβή, αλλά μέσα από την πτώση του, ο Ντοστογιέφσκι μας καλεί να γίνουμε πιο συνειδητοποιημένοι, πιο ταπεινοί και ίσως πιο επιεικείς απέναντι στους ελαττωματικούς ανθρώπους με τους οποίους μοιραζόμαστε τον πλανήτη μας.

Οδηγώντας σας ακόμα πιο βαθιά στη λογοτεχνική λαγότρυπα
Όπως ο Ρασκόλνικοφ πάλευε με τη συνείδησή του στους στενόχωρους δρόμους της Αγίας Πετρούπολης, έτσι και εμείς συνεχίζουμε να παλεύουμε με τους δικούς μας ηθικούς γρίφους σήμερα. Είμαστε όλοι λίγο σαν τον Ρασκόλνικοφ; Ίσως. Όχι με την έννοια του «πιάσε ένα τσεκούρι» (παρακαλώ, ας μην το κάνουμε!), αλλά με την έννοια ότι είμαστε ατελή πλάσματα που παλεύουν με τη συνείδηση και τις συνέπειες. Αν βρήκατε ενδιαφέρουσα αυτή τη ματιά στους περίπλοκους ηθικούς μας προβληματισμούς, τότε η λογοτεχνική πανδαισία μόλις άρχισε.

Γιατί να μην περπατήσετε στη συνέχεια στον κήπο του 1984 του Τζορτζ Όργουελ , όπου μπορείτε να εξερευνήσετε πώς τα καταπιεστικά συστήματα διαστρεβλώνουν τις ηθικές πυξίδες;

Διαβάστε περισσότερα λογοτεχνικά αριστουργήματα: