Στις 16 Μαρτίου, το 37 μ.Χ., έφυγε από τη ζωή ο Τιβέριος, ο δεύτερος αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Ο Ιησούς Χριστός σταυρώθηκε επί της βασιλείας του Τιβέριου, το έτος 30 μ.Χ. Παρόλο που ο Τιβέριος ηγήθηκε της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από το 14 μ.Χ., η διοίκηση της Ιουδαίας, όπου έλαβε χώρα η σταύρωση, βρισκόταν στα χέρια του Πόντιου Πιλάτου, ο οποίος διορίστηκε Επίτροπος από τον Τιβέριο το 26 μ.Χ.
Ο Τιβέριος, ο δεύτερος αυτοκράτορας της Ρώμης (14-37 μ.Χ.), διαδέχθηκε τον πανίσχυρο Αύγουστο, θεμελιώνοντας τη δυναστεία των Ιουλιο-Κλαυδίων. Η σχέση του με τον Αύγουστο, όμως, παραμένει ένα άλυτο μυστήριο στους ιστορικούς.
Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι ο Αύγουστος, παρά την υιοθεσία του Τιβέριου, έτρεφε μίσος προς τον διάδοχό του. Άλλοι, αντίθετα, ερμηνεύουν την υιοθεσία ως μια προσεκτικά σχεδιασμένη διαδοχή, με τον Αύγουστο να καλύπτει τις πραγματικές του προθέσεις.
Η παιδική ηλικία του Τιβέριου σημαδεύτηκε από αλλαγές και ίσως έθεσε τα θεμέλια για την μετέπειτα φήμη του.
Σε ηλικία μόλις τριών ετών, η μητέρα του, Λιβία, παντρεύτηκε τον Αύγουστο. Λίγους μήνες αργότερα, ήρθε στον κόσμο ο μικρότερος αδερφός του Τιβέριου, Δρούσος. Σύμφωνα με τον Σουητώνιο, ο πρώτος σύζυγος της Λιβίας, πατέρας των δύο παιδιών, πιέστηκε ή ίσως αναγκάστηκε από τον Αύγουστο να χωρίσει και να του παραχωρήσει την γυναίκα του.
Ο Τιβέριος και ο Δρούσος μεγάλωσαν αρχικά με τον βιολογικό τους πατέρα μέχρι τον θάνατό του. Στην ηλικία των 9 ετών, μετακόμισαν με τη μητέρα τους και τον Αύγουστο. Η καταγωγή του Τιβέριου, άγνωστης προέλευσης, ίσως λειτούργησε εις βάρος του, θέτοντας τις βάσεις για την μετέπειτα αρνητική του φήμη, όταν ανέβηκε στο αυτοκρατορικό θρόνο.
Στην κορυφή της δόξας του, ο αυτοκράτορας Τιβέριος ανακοίνωσε απρόσμενα την αποχώρησή του από την Ρώμη. Αποπλέοντας για τη Ρόδο, επικαλέστηκε κούραση από την πολιτική και την ανάγκη για ξεκούραση.
Ωστόσο, η Γερουσία δεν ήταν η μοναδική αιτία για την υποχώρησή του. Σύμφωνα με ιστορικούς, ο πραγματικός λόγος κρυβόταν αλλού: στην σχέση του με την νέα του σύζυγο, την Ιουλία.
Μια μοιραία ένωση
Η Ιουλία, κόρη του πανίσχυρου Αυγούστου, αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και ερωτικής έλξης για τον πατέρα της. Ο γάμος τους με τον Τιβέριο φάνηκε να σφραγίζει την μελλοντική διαδοχή.
Παρ’ όλα αυτά, ο Τιβέριος έτρεφε έντονη αντιπάθεια προς την Ιουλία. Η προηγούμενη σχέση της με τον Μάρκελλο, σύζυγός της πριν τον Τιβέριο, και οι αποτυχημένες ερωτικές προτάσεις της προς τον ίδιο, δημιούργησαν ένα κλίμα αμηχανίας και απέχθειας.
Η άσεμνη συμπεριφορά της Ιουλίας οδήγησε στην εξορία της και στην λύση του γάμου. Ο Τιβέριος, ανακουφισμένος, ζήτησε την επιστροφή του στην Ρώμη. Ο Αύγουστος, όμως, αρνήθηκε, ίσως πληγωμένος από την προδοσία του γαμπρού του.
Η απαγορευμένη αγάπη
Πριν από τον μοιραίο γάμο με την Ιουλία, ο Τιβέριος είχε βιώσει τον έρωτα με την Βιψανία, την πρώτη του σύζυγο. Ο Αύγουστος, θέλοντας να εξασφαλίσει την διαδοχή, ανάγκασε τον Τιβέριο να χωρίσει την αγαπημένη του και να παντρευτεί την Ιουλία.
Μια τυχαία συνάντηση στους δρόμους της Ρώμης ξύπνησε τα συναισθήματα του Τιβέριου για την Βιψανία. Ξέσπασε σε λυγμούς και την ακολούθησε στο σπίτι, ικετεύοντας για συγχώρεση. Ο Αύγουστος, που είχε ενημερωθεί γι’ αυτό, έλαβε άγνωστες “προφυλάξεις” για να εμποδίσει μελλοντικές συναντήσεις.
Πιθανόν η Βιψανία εξορίστηκε ή ακόμα και να δολοφονήθηκε. Ανεξάρτητα από την τύχη της, η ραγισμένη καρδιά του Τιβέριου σημαδεύτηκε για πάντα.
Αυτή η συναισθηματική πληγή ίσως λειτούργησε ως καταλύτης για την αυξανόμενη δυσαρέσκειά του προς την πολιτική και την απόσυρσή του από τα πολιτικά δρώμενα.
Ενώ ο Τιβέριος απολάμβανε την απομόνωση στη Ρόδο, δύο από τους εγγονούς του Αυγούστου, οι πιθανοί διάδοχοί του, ο Γάιος και ο Λούσιος, πέθαναν ξαφνικά. Αυτό ώθησε τον Αύγουστο να τον καλέσει πίσω στη Ρώμη. Η αιφνιδιαστική συνταξιοδότηση του Τιβέριου είχε δημιουργήσει ρήγμα στις σχέσεις του με τον Αύγουστο, ο οποίος την ερμήνευσε ως εγκατάλειψη της οικογένειας και της αυτοκρατορίας.
Παρά τις εντάσεις, ο Τιβέριος διορίστηκε συγκυβερνήτης με τον Αύγουστο. Ήταν σαφές ότι προετοίμαζε τον Τιβέριο για να αναλάβει τα ηνία της αυτοκρατορίας. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Τιβέριος υιοθέτησε τον Γερμανό, γιο του αδερφού του Δρούσου, ο οποίος είχε χάσει τη ζωή του σε εκστρατεία – ίσως μια ακόμα αιτία για την μελαγχολία του Τιβέριου.
Μετά τον θάνατο του Αυγούστου, η Σύγκλητος ανακήρυξε τον Τιβέριο αυτοκράτορα. Ωστόσο, ο ίδιος φάνηκε απρόθυμος να ηγηθεί, αντιδρώντας έντονα στις δοξολογίες προς τιμήν του. Η στάση του δημιούργησε αμφιβολίες στους πολίτες, οι οποίοι ερμήνευσαν την απροθυμία του ως υποκρισία.
Ο Τιβέριος επέμεινε στην ύπαρξη συναδέλφου στην εξουσία. Ήταν απλώς απρόθυμος να αναλάβει τα βαριά καθήκοντα του αυτοκράτορα ή μήπως επιθυμούσε να ενισχύσει την αυτονομία και την αξιοπιστία της Συγκλήτου;
Επιπλέον, ο Τιβέριος εφάρμοσε πολιτικές που υποδείκνυαν την επιθυμία του για λιγότερο αυταρχική διακυβέρνηση. Για παράδειγμα, ζήτησε από τα αρχεία να χρησιμοποιούν τη φράση “με σύσταση του Τιβέριου” αντί για “υπό την εξουσία του Τιβέριου”. Φαινόταν να υποστηρίζει ιδανικά δημοκρατίας, αλλά ίσως συνειδητοποίησε ότι η διαφθορά της Συγκλήτου έπνιγε κάθε ελπίδα για πραγματική δημοκρατία.
Η βασιλεία του Τιβέριου (14-37 μ.Χ.) σημαδεύτηκε από μια περίοδο σχετικής ευημερίας για τη Ρώμη. Τα σύνορα της αυτοκρατορίας παρέμειναν σταθερά χάρη στις αλλεπάλληλες εκστρατείες του ρωμαϊκού στρατού, στον οποίο ο Τιβέριος ηγείτο με δεξιοτεχνία, αν και με μια αυστηρότητα που ίσως επηρέαζε και τις μεθόδους του προς τους πολίτες.
Ενώ ο Τιβέριος απομονώθηκε στο Κάπρι, άφησε τον Σηιανό, έναν έμπιστό του συνεργάτη για χρόνια, υπεύθυνο για τη Ρώμη. Ο Τιβέριος τον αποκαλούσε μάλιστα “συνεργάτη των κόπων μου” (socius laborum), υποδηλώνοντας την πίστη του στον Σηιανό.
Κατά την απουσία του Τιβέριου, ο Σηιανός ασκούσε πλήρη έλεγχο στην Πραιτοριανή Φρουρά, την ισχυρή σωματοφυλακή του αυτοκράτορα. Η φρουρά λειτουργούσε ως το μάτι και το αυτί του Τιβέριου στη Ρώμη, στέλνοντας αναφορές για ό,τι συνέβαινε.
Δυστυχώς, αυτές οι αναφορές φιλτραρίστηκαν άμεσα από τον Σηιανό, ο οποίος διαστρέβλωνε την πραγματικότητα και παρουσίαζε στον Τιβέριο μόνο ό,τι ήθελε να μάθει. Ο έλεγχος του Σηιανού στην φρουρά του επέτρεπε να ασκεί πίεση στη Σύγκλητο, ισχυριζόμενος ότι ενεργούσε κατ’ εντολή του αυτοκράτορα. Επιπλέον, η θέση του έδινε τη δυνατότητα να διαδίδει φήμες και προπαγάνδα για τον Τιβέριο στο Κάπρι, αλλοιώνοντας την αντίληψη του αυτοκράτορα για τα τεκταινόμενα.
Στην ουσία, ο Σηιανός είχε σφετεριστεί την απόλυτη εξουσία του αυτοκράτορα, φυλακίζοντας τον Τιβέριο σε ένα πλέγμα ψευδών πληροφοριών και ελέγχου.
Τελικά, ο Τιβέριος αντιλήφθηκε τις προθέσεις του Σηιανού κι έστειλε ένα γράμμα στη Σύγκλητο, καλώντας τον Σηιανό να το ακούσει.Το γράμμα περιείχε την καταδίκη του σε θάνατο, απαριθμώντας όλα τα εγκλήματά του, όπως η σφετερισμός, η συνωμοσία και η δολοφονία μελών της αυτοκρατορικής οικογένειας. Εκτελέστηκε αμέσως.
Στη συνέχεια, ο Τιβέριος διέταξε μια σειρά από δίκες, οδηγώντας σε πολλές εκτελέσεις. Οι περισσότεροι από τους καταδικασμένους ήταν συνεργάτες του Σηιανού, είχαν συνωμοτήσει εναντίον του Τιβέριου ή είχαν εμπλακεί σε δολοφονίες μελών της οικογένειάς του.
Ωστόσο, οι εκτελέσεις και οι διώξεις στιγμάτισαν για πάντα τη φήμη του Τιβέριου. Η τάξη των συγκλητικών, η οποία είχε την εξουσία να διαμορφώνει την ιστορία, είδε τις δίκες με καχυποψία και δυσπιστία. Η σκληρότητα του Τιβέριου προς την ελίτ δημιούργησε μια αρνητική εικόνα για την βασιλεία του, η οποία παραμένει αμφιλεγόμενη μέχρι σήμερα.
