Η καύση βιβλίων και ιδεών είναι ένα αιώνιο χόμπι στην ανθρωπότητα αλλά στον Μεσαίωνα γνώρισε την αποκορύφωσή του.
Αν και η λίστα είναι αμέτρητη επιλέξαμε 20 βιβλία – κείμενα που κάηκαν τον Μεσαίωνα με αποτέλεσμα να χάσουμε ένα μεγάλο μέρος του ιστορικού μωσαϊκού παλαιότερων εποχών.
10 βιβλία στην «πυρά»: Όταν ο κομμουνισμός και ο ναζισμός έκαναν cancel
20 βιβλία που κάηκαν στην περίοδο του Μεσαίωνα
1.Το “Βιβλίο των Θαυμάτων της Δημιουργίας” (που φέρεται να καταστράφηκε από τον Άγιο Βρένταν):
Σύμφωνα με το ολλανδικό έργο “De Reis van Sinte Brandaen” (Το ταξίδι του Αγίου Μπρένταν), μια από τις πρώτες βιογραφικές αναφορές του Αγίου Μπρένταν, αναφέρεται ότι ο Άγιος περιήλθε στην κατοχή του ένα βιβλίο με τίτλο “Το βιβλίο των θαυμάτων της δημιουργίας”. Ωστόσο, ο Μπρένταν εξέφρασε αμφιβολίες για την αλήθεια του περιεχομένου του και το πέταξε στη φωτιά. Ένας άγγελος, εξοργισμένος από την πράξη του, τον τιμώρησε για την καταστροφή της αλήθειας και του επέβαλε ως τιμωρία εννέα χρόνια μετάνοιας με ταξίδια στο εξωτερικό. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι όλες οι μαρτυρίες για τη ζωή του Μπρένταν καταγράφηκαν αιώνες μετά την εποχή του, γεγονός που καθιστά δύσκολη τη διάκριση των πραγματικών γεγονότων από τους θρύλους, συμπεριλαμβανομένης της ιστορίας ότι έκαψε το βιβλίο. Δεδομένης της σημαντικής και ιδιαίτερα σεβαστής θέσης του Μπρένταν ως Ιρλανδού Αγίου, δε φαίνεται να υπάρχει προφανής λόγος που του αποδίδεται μια τέτοια «αμαρτωλή» πράξη χωρίς απτές αποδείξεις.
2.Το βιβλίο του πατριάρχη Ευτυχίου (από τον αυτοκράτορα Τιβέριο Β΄ Κωνσταντίνο):
Ο Πατριάρχης Ευτύχιος της Κωνσταντινούπολης συνέγραψε μια πραγματεία σχετικά με τη Γενική Ανάσταση, στην οποία διατύπωσε την άποψη ότι το αναστημένο σώμα θα είναι “πιο λεπτό από τον αέρα” και όχι πλέον απτό. Ο Πάπας Γρηγόριος ο Μέγας διαφώνησε με αυτή την άποψη, επικαλούμενος την απτή φύση του αναστημένου Χριστού, όπως περιγράφεται στο Κατά Λουκά 24:39. Ο βυζαντινός αυτοκράτορας, Τιβέριος Β’ Κωνσταντίνος, παρενέβη για να διευθετήσει τη διαμάχη και αποφάνθηκε υπέρ της έννοιας της απτότητας. Ως αποτέλεσμα, το βιβλίο του Ευτύχιου διατάχθηκε να καεί και ο Ευτύχιος απεβίωσε λίγο αργότερα, στις 5 Απριλίου 582.
3.Επανειλημμένη καταστροφή των βιβλιοθηκών της Αλεξάνδρειας (από τον Θεόφιλο Αλεξανδρείας):
Η βιβλιοθήκη του Σεραπείου της Αλεξάνδρειας, μαζί με το υπόλοιπο Σεραπείο, βανδαλίστηκε, πυρπολήθηκε και λεηλατήθηκε το 392, μετά από απόφαση του Θεόφιλου Αλεξανδρείας, ο οποίος είχε λάβει εντολή από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Α΄ να πραγματοποιήσει αυτή την καταστροφή. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η εξέχουσα λόγιος Υπατία δολοφονήθηκε επίσης με τραγικό τρόπο. Ένα από τα σημαντικότερα επεισόδια καταστροφής βιβλίων στην ιστορία έλαβε χώρα στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, που παραδοσιακά πιστεύεται ότι συνέβη το 640. Ωστόσο, οι ακριβείς ημερομηνίες και οι συνθήκες αυτών των πυρκαγιών παραμένουν αβέβαιες, καθώς δεν είναι σαφές αν ήταν σκόπιμες ή τυχαίες.
4.Εικονομαχικά συγγράμματα (από τις βυζαντινές αρχές):
Μετά τον “Θρίαμβο της Ορθοδοξίας” το 843, ο οποίος σηματοδότησε την αποφασιστική νίκη των βυζαντινών εικονοφίλων και την επίσημη αποκατάσταση της προσκύνησης των εικόνων στη χριστιανική λατρεία, σχεδόν όλα τα εικονοκλαστικά συγγράμματα καταστράφηκαν από τις βυζαντινές κοσμικές και θρησκευτικές αρχές. Αυτή η εκτεταμένη εξάλειψη κατέστησε πρόκληση για τους σύγχρονους μελετητές να διακρίνουν τους ακριβείς λόγους πίσω από την αντίθεση των Εικονομάχων στη χρήση των εικόνων στη χριστιανική λατρεία.
5.Κείμενα του Κορανίου με διαφορετική διατύπωση (διαταγή του 3ου χαλίφη Οθμάν):
Ο Οθμάν ιμπν ‘Αφάν, ο τρίτος χαλίφης του Ισλάμ μετά τον Μωάμεθ, επέβλεψε τη σύνταξη των στίχων του Κορανίου. Μετά την πλήρη σύνταξη του Κορανίου, ο Οθμάν διέταξε την καταστροφή όλων των υπόλοιπων κειμένων που περιείχαν στίχους του Κορανίου για να διασφαλίσει ότι η δική του σύνταξη θα γίνει η πρωταρχική πηγή. Αυτό έγινε για να διατηρηθεί η αυθεντικότητα του Κορανίου όπως το συνέλεξε ο Οθμάν. Ενώ το Κοράνι είχε μεταδοθεί κυρίως προφορικά, είχε επίσης καταγραφεί σε διάφορους κώδικες, μεταξύ των οποίων εκείνοι του Abdullah ibn Mas’ud στην Κούφα και του Ubayy ibn Ka’b στη Συρία. Μια επιτροπή που διορίστηκε από τον Οθμάν πιστεύεται ότι παρήγαγε μια ενιαία τυποποιημένη έκδοση, με αντίγραφα που στάλθηκαν στις μουσουλμανικές επαρχίες, συνοδευόμενα από εντολές να καεί κάθε άλλο υλικό του Κορανίου, είτε πρόκειται για αποσπασματικά χειρόγραφα είτε για πλήρη αντίγραφα.
6. Ανταγωνιστικά βιβλία προσευχής (στο Τολέδο):
Μετά την κατάκτηση του Τολέδο της Ισπανίας το 1085, δημιουργήθηκε μια συζήτηση μεταξύ των χριστιανών της Ιβηρικής σχετικά με το αν θα έπρεπε να υιοθετήσουν το ξένο ρωμαϊκό τελετουργικό ή να εμμείνουν στο παραδοσιακό μοζαραβικό τελετουργικό. Για να επιλυθεί αυτό, διεξήχθη μια δοκιμασία με φωτιά, όπου ένα βιβλίο που αντιπροσώπευε κάθε τελετουργία ρίχτηκε στις φλόγες. Παραδόξως, το βιβλίο της Τολέδας βγήκε σε μεγάλο βαθμό αλώβητο, γεγονός που οδήγησε σε εικασίες για θεϊκή παρέμβαση.
7.Ο Αβελάρδος αναγκάστηκε να κάψει το ίδιο του το βιβλίο (στη Σισόν):
Το 1121, μια επαρχιακή σύνοδος που πραγματοποιήθηκε στη Σισόν της Γαλλίας καταδίκασε τις θεολογικές διδασκαλίες του διάσημου θεολόγου Πέτρου Αβελάρδου ως αίρεση. Ως αποτέλεσμα, ο Αβελάρδος υποχρεώθηκε να κάψει το ίδιο του το βιβλίο πριν περιοριστεί στο μοναστήρι του Αγίου Μεντάρ στη Σισόν.
8.Τα γραπτά του Arnold της Μπρέσια (στη Γαλλία και τη Ρώμη):
Ο επαναστάτης μοναχός Αρνόλδος της Μπρέσια, ο οποίος υπήρξε μαθητής και συνάδελφος του Πέτρου Αβελάρδου, αρνήθηκε να ανακαλέσει τις πεποιθήσεις του μετά την καταδίκη τους από τη Σύνοδο της Sens το 1141. Συνέχισε να ηγείται της Κομμούνας της Ρώμης σε άμεση αντίθεση με τον Πάπα, με αποκορύφωμα την εκτέλεσή του το 1155. Η Εκκλησία διέταξε την καύση όλων των συγγραμμάτων του, με αποτέλεσμα την πλήρη εξαφάνισή τους.
9.Πανεπιστήμιο Nalanda (από τους μουσουλμάνους):
Η βιβλιοθήκη της Ναλάντα, γνωστή ως Dharma Gunj (Βουνό της Αλήθειας) ή Dharmagañja (Θησαυρός της Αλήθειας), ήταν γνωστή ως ένα από τα σημαντικότερα αποθετήρια ινδουιστικής και βουδιστικής γνώσης στον κόσμο. Το 1193, μουσουλμάνοι εισβολείς έβαλαν φωτιά στη βιβλιοθήκη, με αποτέλεσμα να καεί για αρκετούς μήνες και να καταστραφεί η εκτεταμένη συλλογή της.
10. Βιβλιοθήκη της δυναστείας των Σαμανιδών (από τους Τούρκους):
Η βασιλική βιβλιοθήκη της δυναστείας των Σαμανιδών πυρπολήθηκε κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής στις αρχές του 11ου αιώνα. Ο Αβικέννα, εξέχουσα προσωπικότητα της ισλαμικής φιλοσοφίας, λέγεται ότι προσπάθησε να διασώσει πολύτιμα χειρόγραφα, καθώς οι φλόγες κατέκαψαν τη συλλογή.
11. Βουδιστικά γραπτά στις Μαλδίβες (από βασιλική δυναστεία που προσηλυτίστηκε στο Ισλάμ):
Μετά τη θρησκευτική μετατροπή των Μαλδίβων στο Ισλάμ το 1153 ή το 1193, η βουδιστική θρησκεία, η οποία ήταν η κρατική θρησκεία για πάνω από μια χιλιετία, καταστέλλεται. Τα μοναστήρια δέχθηκαν επιθέσεις, οι μοναχοί εκτελέστηκαν και τα αγάλματα του υπερβατικού Βούδα καταστράφηκαν. Επιπλέον, ο πλούτος των βουδιστικών χειρογράφων γραμμένα από τους μοναχούς των Μαλδίβων στα μοναστήρια τους κάηκαν χωρίς να αφήσουν κανένα ίχνος.
12.Βουδιστικά γραπτά στην περιοχή των Γαγγητικών πεδιάδων της Ινδίας (από Τουρκομογγόλους επιδρομείς):
Στο πλαίσιο της μουσουλμανικής κατάκτησης της ινδικής υποηπείρου, υπήρξε εκτεταμένος διωγμός της βουδιστικής θρησκείας, η οποία θεωρήθηκε ειδωλολατρική από τη μουσουλμανική οπτική γωνία. Κατά τη διάρκεια του 12ου και 13ου αιώνα, βουδιστικά κείμενα πυρπολήθηκαν από μουσουλμανικούς στρατούς στην περιοχή των Γαγγητικών πεδιάδων, συνοδευόμενα από την καταστροφή πολυάριθμων βουδιστικών μοναστηριών, ιερών και τη δολοφονία μοναχών.
13.Κάστρο Αλαμούτ (από τους Μογγόλους):
Η φημισμένη βιβλιοθήκη του κάστρου Αλαμούτ, του κύριου προπυργίου των Νιζάρι Ισμαηλίτη, καταστράφηκε μετά την κατάληψή του από τους εισβολείς Μογγόλους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια πρωτογενών πηγών σχετικά με τις σκέψεις των Ισμαηλιτών κατά την περίοδο εκείνη.
14.Ισμαηλιτικά σιιτικά γραπτά στο Al-Azhar (από τον Σαλαντίν):
Μεταξύ 120.000 και 2.000.000 ισμαηλιτικών σιιτικών κειμένων καταστράφηκαν υπό τις διαταγές του Σαλαντίν, όταν μετέτρεψε το Madrassah Al-Azhar από τον ισμαηλιτικό σιιτισμό σε σουνιτικό ισλάμ.
15.Καταστροφή των κειμένων των Καθαρών (στην περιοχή Λανγκεντόκ της Γαλλίας, από την Καθολική Εκκλησία):
Κατά τη διάρκεια του 13ου αιώνα, η Καθολική Εκκλησία ξεκίνησε μια σκληρή εκστρατεία κατά των Καθαρών του Λανγκεντόκ, με αποκορύφωμα την Αλβιγκενσιανή Σταυροφορία. Σχεδόν κάθε διαθέσιμο κείμενο των Καθαρών καταστράφηκε σκόπιμα σε μια προσπάθεια να εξαλειφθούν οι αιρετικές πεποιθήσεις τους, αφήνοντας μόνο λίγα γνωστά κείμενα που έχουν επιβιώσει.
16.Η φιλοσοφία του Μαϊμονίδη (στο Μονπελιέ):
Ο Μαϊμονίδης, εξέχων φιλόσοφος και θεολόγος, αντιμετώπισε ανάμεικτες αντιδράσεις από τους συμπατριώτες του Εβραίους όσον αφορά το σημαντικότερο έργο του, τον “Οδηγό για τους μπερδεμένους”. Ορισμένοι το λάτρευαν ως θρίαμβο, ενώ άλλοι θεωρούσαν πολλές από τις ιδέες του αιρετικές, με αποτέλεσμα να απαγορεύονται και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να καίγονται αντίγραφα. Μια από αυτές τις πυρπολήσεις έλαβε χώρα στο Μονπελιέ της Νότιας Γαλλίας το 1233.
17.Το Ταλμούδ (στο Παρίσι), η πρώτη από πολλές τέτοιες καύσεις (από τις βασιλικές και τις εκκλησιαστικές αρχές):
Το 1242, το γαλλικό στέμμα διέταξε την καύση όλων των αντιτύπων του Ταλμούδ στο Παρίσι, που αριθμούσαν περίπου 12.000. Αυτό έγινε αφού το Ταλμούδ “κατηγορήθηκε” και “κρίθηκε ένοχο” στη Διαμάχη του Παρισιού. Ο Πάπας Γρηγόριος Θ΄ έπαιξε κεντρικό ρόλο σε αυτές τις καύσεις, πείθοντας τον Λουδοβίκο Θ΄ της Γαλλίας να τις αναλάβει. Οι καύσεις αυτές προκλήθηκαν από την πεποίθηση ότι το Ταλμούδ περιείχε βλάσφημα κείμενα κατά του Ιησού Χριστού, της Μαρίας, επιθέσεις κατά της Εκκλησίας και προσβλητικές δηλώσεις κατά των μη Εβραίων. Αρκετοί μετέπειτα πάπες οργάνωσαν δημόσιες καύσεις εβραϊκών βιβλίων, μεταξύ των οποίων ο Ιννοκέντιος Δ΄, ο Κλήμης Δ΄, ο Ιωάννης ΧΧΙΙ, ο Παύλος Δ΄, ο Πίος Ε΄ και ο Κλήμης Η΄.
18.Ο απολογισμός του ραβίνου Ναχμανίδη για τη Διαμάχη της Βαρκελώνης (από Δομινικανούς):
Το 1263, η Διαμάχη της Βαρκελώνης έλαβε χώρα ενώπιον του βασιλιά Ιάκωβου Α΄ της Αραγωνίας μεταξύ του Δομινικανού μοναχού Πάμπλο Κριστιάνι, ενός Εβραίου που είχε ασπαστεί τον χριστιανισμό, και του ραβίνου Μωυσή μπεν Ναχμάν (Ναχμανίδη). Στο τέλος της διαμάχης, ο Ναχμανίδης τιμήθηκε με χρηματικό βραβείο από τον βασιλιά, ο οποίος δήλωσε ότι δεν είχε ακούσει ποτέ “έναν άδικο αγώνα να υπερασπίζεται τόσο ευγενικά”. Ωστόσο, παρά τη νίκη του, οι Δομινικανοί διεκδίκησαν τον θρίαμβο, οδηγώντας τον Ναχμανίδη να δημοσιεύσει μια έκθεση της διαμάχης. Οι Δομινικανοί θεώρησαν την περιγραφή αυτή ως βλάσφημη κατά του χριστιανισμού, με αποτέλεσμα την εξορία του Ναχμανίδη και το κάψιμο του φυλλαδίου του.
19.Η βιβλιοθήκη του Οίκου της Σοφίας (στη Βαγδάτη):
Ο Οίκος της Σοφίας καταστράφηκε κατά την εισβολή των Μογγόλων στη Βαγδάτη το 1258, μαζί με άλλες βιβλιοθήκες της πόλης. Συχνά υποστηρίζεται ότι τα νερά του Τίγρη έτρεξαν μαύρα από το μελάνι των αμέτρητων βιβλίων που ρίχτηκαν στον ποταμό, αν και ορισμένοι σύγχρονοι ιστορικοί αμφιβάλλουν για την έκταση αυτών των ζημιών.
20. Βιβλία και συγγράμματα των Λολλάρδων (σύμφωνα με την αγγλική νομοθεσία):
Το 1401, το αγγλικό κοινοβούλιο, υπό τον βασιλιά Ερρίκο Δ΄, θέσπισε τον νόμο “De heretico comburendo” για την καταστολή της αίρεσης, ιδίως του κινήματος των Λόλλαρδων που εμπνεύστηκε ο Ιωάννης Γουίκλιφ. Ο νόμος αυτός αποσκοπούσε στην εξάλειψη όλων των “κηρυγμάτων.
