H Αγία Γραφή δεν είναι απλώς το ιερό βιβλίο των ιουδαιοχριστιανικών θρησκειών, είναι μια υπαρξιακή αρχαιολογία της ανθρώπινης συνείδησης.
Ανάμεσα στα ιερά και στα ιστορικά, στα ποιητικά και στα αποκαλυπτικά, διασώζει και διαμορφώνει τις βαθύτερες αγωνίες της ανθρωπότητας: την πτώση, την ενοχή, τη μετάνοια, τη σωτηρία.
Για όποιον δεν την έχει διαβάσει, η Αγία Γραφή δεν είναι απλώς θρησκευτικό κείμενο. Είναι προϋπόθεση για να κατανοήσει τη Δύση από τον Ντοστογιέφσκι μέχρι τον Σαρτρ από τον Καμύ μέχρι τον Ταρκόφσκι. Παρακάτω παραθέτουμε 5 σημεία κλειδιά που λειτουργούν ως είσοδος σ’ έναν πολιτισμικό, φιλοσοφικό και υπαρξιακό διάλογο ακόμη και αν κανείς δεν πιστεύει σε καμιά Αλήθεια.
(Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο παρακάτω)
Αγιά Σοφιά: Ακούστε μια Βυζαντινή Χορωδία του 6ου αιώνα μέσα από τον Ναό (ΒΙΝΤΕΟ)
1.Η έννοια της «πτώσης» – Από τον Αδάμ στον Κάφκα.
Η αφήγηση του προπατορικού αμαρτήματος στη Γένεση δεν είναι απλώς μυθολογική είναι φαινομενολογική. Ο άνθρωπος αποκτά επίγνωση του καλού και του κακού και μαζί την ευθύνη. Αυτή η αφετηρία της ενοχής έχει επηρεάσει βαθιά τη δυτική φιλοσοφία από τον Αυγουστίνο μέχρι τον Χάιντεργκερ.
Ο Ντοστογιέφσκι θα θεμελιώσει ολόκληρη τη «λογοτεχνία της ενοχής» πάνω σ’ αυτή την πτώση. Ο Κάφκα θα την μεταφέρει σε γραφειοκρατική αφαίρεση. Κι όμως όλα ξεκινούν από εκείνη την πράξη της «γνώσης» που κόστισε τον Παράδεισο.
2. Ο Ιώβ και το πρόβλημα του Κακού – θεολογία ή υπαρξισμός;
Το βιβλίο του Ιώβ δεν απαντά στο «γιατί υποφέρει ο δίκαιος άνθρωπος» αντίθετα επιμένει να μην απαντήσει. Η σιωπή του θεού απέναντι στην τραγωδία δεν είναι αδιαφορία αλλά υπαρξιακός καθρέφτης.
Ο Αλμπέρ Καμύ και ο Μύθος του Σισύφου, θεωρεί τον Ιώβ πρωταγωνιστή του «παράλογου» κόσμου. Η λογοτεχνία του 20ού αιώνα γεμίζει από ήρωες που όπως ο Ιώβ δεν περιμένουν δικαιοσύνη, μόνο νόημα. Η αφήγηση της Αγίας Γραφής προσφέρει δομή στην απορία, όχι πατηγοριά.
3.Η μορφή του Χριστού ως φιλοσοφικό αρχέτυπο. Ο άνθρωπος που είναι και θεός.
Ανεξαρτήτως πίστης, η φιγούρα του Χριστού είναι το κεντρικό υπαρξιακό δίλλημα της ανθρώπινης αυτοκατανόησης: είναι θνητός ή αθάνατος; Θύμα ή σωτήρας; υποφέρει και συγχωρεί;
Ο Χέγκελ τον βλέπει ως απόλυτη σύνθεση αντιφάσεων. Ο Νίτσε ως αρνητή της ζωή;. Ο Καζαντζάκης τον αναζητά ανάμεσα στην ηδονή και τη θυσία. Δεν μπορείς να κατανοήσεις τον σύγχρονο στοχασμό χωρίς να περάσεις από την σκιά του Γολγοθά, όχι γιατί «σώζει» αλλά γιατί συγκλονίζει.
4.Οι Ψαλμοί
Σαν μία άλλη έννοια λυρισμού, σαν μια ψυχαναλυτική εξομολόγηση, σαν άλλοι ρομαντικοί ή εξπρεσιονιστές έψαχναν για λίγο θεό, ψιθυρίζοντας: «Ἐκ βαθέων ἐκέκραξα πρὸς σέ, Κύριε».
Οι ψαλμοί του Δαβίδ είναι κάτι σαν εγχειρίδιο υπαρξιακής ποίησης. Στους στίχους αυτούς συνυπάρχουν ο φόβος, ο θυμός, η οδύνη η παράκληση η πίστη, η παραίτηση.
Αν αγαπάς την ποίηση, η Αγία Γραφή δεν είναι ξένη. Είναι το πρωτογενές έδαφος από το οποίο βλάστησαν όλα τα λυρικά παράπονα της λογοτεχνίας.
5. Η Αποκάλυψη
Το πιο ποιητικό, σκοτεινό και αινιγματικό βιβλίο της Καινής Διαθήκης δεν τη βλέπουμε ως επιστημονική φαντασία ή σαν θρησκευτική προφητεία. Είναι μεταφορά της ανθρώπινης ανάγκης για λύτρωση μέσα από το χάος.
Ο Νίτσε μιλάει για την αιώνια επιστροφή, ο ο Βάλτερ Μπένγιαμιν για «έκρηξη του χρόνου», αλλά η Αποκάλυψη έχει ήδη εκφράσει αυτή τη βίαια προσμονή για νόημα στο τέλος. Η Αποκάλυψη δεν είναι το τέλος του κόσμου, αλλά οι αμαρτίες, οι φόβοι και οι επιθυμίες που διέπουν τον κόσμο μας.
Διαβάστε περισσότερα από τη λογοτεχνική μας πραμάτεια.
- Ο υπαρξιακός «ιδρώτας» του Καραγάτση: «Ο έρωτας είναι ένα χρέος προς …»
- Η συμβουλή της Ελένης Αρβελέρ: «Μπροστά στα παιδιά πρέπει να είσαι …»
- Δύο ελληνικά βιβλία που θα έπρεπε να διδάσκονται στα σχολεία (αν όχι, τουλάχιστον να τα διαβάσουμε όλοι)
- Η πιο σκληρή αλήθεια της Μαλβίνας για τον έρωτα: «Πάλι κολλάς, για να γλιτώσεις από μια…»
- Χέμινγουεϊ: «Ο καλύτερος τρόπος για να μάθεις αν μπορείς να εμπιστευτείς κάποιον είναι να…»
- Η πιο ειλικρινής εξομολόγηση της Δημουλά για την ευτυχία: «Αμέτρητες οι φορές που είπαμε να…»Μίλαν Κούντερα: «Ο άνθρωπος προδίδει, όχι όταν απατά, αλλά όταν …»
