Ευτυχία, μια άπιαστη έννοια, μια λέξη που κυνηγάμε αλλά σπάνια κατανοούμε. Τι γίνεται όμως αν ψάχνουμε σ’ όλα τα λάθος μέρη;
Μήπως η ευτυχία κρύβεται στο βάρος του χρυσού, στο βλέμμα των θαυμαστών, στο χειροκρότημα του πλήθους; Μήπως κρύβεται στο κύρος; στον απόηχο ενός ονόματος; που μένει πολύ καιρό αφότου κάποιος έχει φύγει από το δωμάτιο;
Σε αυτό το απόσπασμα, ο Ίρβιν Γιάλομ μάς προσκαλεί να μπούμε στον κήπο του Επίκουρου, όπου ο φόβος διαλύεται και οι μεγάλοι τρόμοι της ζωής και κυρίως ο θάνατος χάνουν το κεντρί τους. Μας ξεναγεί στους προβληματισμούς του Σοπενάουερ, αποκαλύπτοντας όλες τις ψευδαισθήσεις της ευτυχίας.
(Διαβάστε ολόκληρο το λογοτεχνικό απόσπασμα παρακάτω)
Ίρβιν Γιάλομ – Στον κήπο του Επίκουρου: αφήνοντας πίσω τον τρόμο του θανάτου – Εκδόσεις Άγρα.
Ποιος από μας δεν έχει γνωρίσει κάποιον άνθρωπο (ίσως τον ίδιο μας τον εαυτό) που να είναι τόσο στραμμένος προς τα έξω, τόσο απορροφημένος στη συσσώρευση αγαθών ή στο τι σκέφτονται οι άλλοι, ώστε να χάνει κάθε αίσθηση του εαυτού του; Ένας τέτοιος άνθρωπος, όταν του τίθεται κάποιο ερώτημα, αναζητεί την απάντηση προς τα έξω κι όχι προς τα μέσα. Διατρέχει δηλαδή τα πρόσωπα των άλλων, για να μαντέψει ποιά απάντηση επιθυμούν ή περιμένουν.
Για έναν τέτοιον άνθρωπο θεωρώ χρήσιμο να συνοψίσω μια τριάδα δοκιμίων που έγραψε ο Σοπενάουερ προς το τέλος της ζωής του. (Για όποιον έχει φιλοσοφικές τάσεις είναι γραμμένα σε γλώσσα σαφή και προσβάσιμη στον μη ειδικό). Βασικά τα δοκίμια τονίζουν ότι το μόνο που μετράει είναι αυτό που το άτομο είναι.
Ούτε ο πλούτος ούτε τα υλικά αγαθά ούτε η κοινωνική θέση ούτε η καλή φήμη φέρνουν την ευτυχία. Αν και οι σκέψεις αυτές δεν αφορούν συγκεκριμένα τα υπαρξιακά θέματα, παρ’ όλ’ αυτά μας βοηθούν να μετακινηθούμε από ένα επιφανειακό επίπεδο προς βαθύτερα ζητήματα.
1. Αυτό που κατέχουμε. Τα υλικά αγαθά είναι απατηλά. Ο Σοπενάουερ υποστηρίζει πολύ κομψά ότι η συσσώρευση πλούτου και αγαθών είναι ατελείωτη και δεν προσφέρει ικανοποίηση. Όσο περισσότερα κατέχουμε, τόσο πολλαπλασιάζονται οι απαιτήσεις μας. Ο πλούτος είναι σαν το νερό της θάλασσας: όσο περισσότερο πίνουμε, τόσο πιο πολύ διψάμε. Στο τέλος δεν κατέχουμε εμείς τα αγαθά μας – μας κατέχουν εκείνα.
2. Αυτό που αντιπροσωπεύουμε στα μάτια των άλλων. Η φήμη είναι το ίδιο εφήμερη όσο και τα υλικά πλούτη. Ο Σοπενάουερ γράφει: “Οι μισές μας ανησυχίες και αγωνίες έχουν προέλθει από την έγνοια μας για τις γνώμες των άλλων… πρέπει να βγάλουμε αυτό το αγκάθι απ’ τη σάρκα μας”. Είναι τόσο ισχυρή η παρόρμηση να κάνουμε μια καλή εμφάνιση, ώστε για μερικούς φυλακισμένους, την ώρα που βαδίζουν προς τον τόπο της εκτέλεσής τους, αυτό που κυρίως απασχολεί τη σκέψη τους είναι το ντύσιμο και οι τελευταίες τους χειρονομίες.
Η γνώμη των άλλων είναι ένα φάντασμα που μπορεί ανά πάσα στιγμή ν’ αλλάξει όψη. Οι γνώμες κρέμονται από μια κλωστή και μας υποδουλώνουν στο τι νομίζουν οι άλλοι, ή, ακόμα χειρότερα, στο τι φαίνεται να νομίζουν – γιατί ποτέ δεν μπορούμε να μάθουμε τι σκέφτονται πραγματικά.
3. Αυτό που είμαστε. Μόνο αυτό που είμαστε έχει πραγματική αξία. Μια καλή συνείδηση, λέει ο Σοπενάουερ, αξίζει περισσότερο από μια καλή φήμη. Ο μεγαλύτερος στόχος μας θα έπρεπε να είναι η καλή υγεία κι ο πνευματικός πλούτος, ο οποίος οδηγεί σε ανεξάντλητα αποθέματα ιδεών, στην ανεξαρτησία και σε μια ηθική ζωή. Η ψυχική μας γαλήνη πηγάζει από τη γνώση ότι αυτό που μας αναστατώνει δεν είναι τα πράγματα, αλλά η ερμηνεία μας για τα πράγματα.
Αυτή η τελευταία σκέψη – ότι η ποιότητα της ζωής μας προσδιορίζεται από το πως ερμηνεύουμε τις εμπειρίες μας, όχι από τις ίδιες τις εμπειρίες – είναι ένα σημαντικό θεραπευτικό δόγμα που ανάγεται στην αρχαιότητα. Κεντρικό αξίωμα στη σχολή του στωικισμού, πέρασε από τον Ζήνωνα, τον Σενέκα, τον Μάρκο Αυρήλιο, τον Σπινόζα, τον Σοπενάουερ και τον Νίτσε κι έφτασε να γίνει θεμελιώδης έννοια τόσο στην ψυχοδυναμική όσο και στη γνωστική-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία.
Διαβάστε περισσότερα από τη φιλοσοφική πραμάτεια μας.
- Η πιο μελαγχολική φράση του Χέμινγουεϊ και γιατί την κουβαλάμε όλοι;
- Θες επανάσταση; Ξεκίνα από μέσα σου! – Πλάτων: «Είναι αδύνατο να βελτιωθεί ο κόσμος εάν πρώτα …»
- 14 αποφθέγματα του Τενεσί Ουίλιαμς που περιγράφουν τη σύγχρονη ζωή μας: «Έχεις σκεφτεί πότε ότι η ζωή είναι όλη μία
- Ένα μυαλό πιο μπροστά από την εποχή του – Ισαάκ Ασίμωφ: «Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει ο κόσμος…»
- Μετά από είκοσι χρόνια γάμου γιατί να μιλήσεις; Ένα απόσπασμα από το βιβλίο «Σάγκι Μπέιν» που πονάει
- Μάρω Βαμβουνάκη: «Υπάρχουν πλάσματα τόσο καθαρά που μας φτιάχνουν…»
- Ο Ουμπέρτο Έκο ήξερε τι έρχεται: «έδωσαν το δικαίωμα να μιλάνε σε λεγεώνες ηλιθίων που…»
- Λιαντίνης: Εάν αγαπάς τους άλλους περισσότερο από τον εαυτό σου είσαι…»
- 12 αποφθέγματα του Χαρούκι Μουρακάμι: «Ο άνθρωπος αλλάζει όταν…»
