Ποιοι έχουν νόηση, σύμφωνα με τον Άρθουρ Σοπενχάουερ;

Ο Σοπενχάουερ δεν αναστοχάζεται απλώς τη νόηση την αποσυναρμολογεί, αποκαλύπτοντας το ρόλο της ως ταπεινού υπηρέτη της βούλησης.

Για αυτόν η διάνοια δεν είναι μια κυρίαρχη δύναμη αλλά ένα υπάκουο εργαλείο, δεμένο στις ιδιοτροπίες των κινήτρων και των προσωπικών επιθυμιών. Μόνο σε σπάνιες και εξαιρετικές περιπτώσεις αυτό το εργαλείο γίνεται κάτι σπουδαιότερο.

Αυτή η αποδέσμευση, ωστόσο, δεν είναι μια χαλαρή απόδραση. Ο Σοπενχάουερ ζωγραφίζει την ιδιοφυΐα ως δίκοπο μαχαίρι ένα πλεόνασμα γνωστικής ενέργειας που αποξενώνει τον κάτοχό της από τα συνηθισμένα. Η ιδιοφυΐα δεν καθοδηγείται από φιλοδοξία ή χρησιμότητα αντίθετα, λειτουργεί έξω από τα όρια της βούλησης.

Είναι ταυτόχρονα ευλογία και βάρος, όπου η διαύγεια και η δημιουργία αναδύονται με κόστος την άνεση και τη σύμβαση. Και τι γίνεται με τους ατάλαντους; Ο Σοπενχάουερ δε φείδεται ευγένειας εδώ, ασκώντας μια καυστική κριτική σε εκείνους των οποίων η διάνοια παραμένει δέσμια των προσωπικών κινήτρων.

(Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο παρακάτω)

Δε γίνεται να έχεις πάντα δίκιο! Εκτός αν ακολουθήσεις τον Σοπενχάουερ

Άρθουρ Σοπενχάουερ: «Οι ατέλειες της νόησης και η μεγαλοφυΐα – Εκδόσεις Κάκτος

Η νόηση, σύμφωνα με τον προορισμό της, είναι απλώς το μέσο των κινήτρων: επομένως, από τα πράγματα δεν συλλαμβάνει κατ’ αρχήν τίποτα περισσότερο από τις σχέσεις τους προς τη βούληση, τις άμεσες, τις έμμεσες και τις δυνατές.

Στα ζώα, όπου γίνονται αντιληπτές σχεδόν μόνο οι άμεσες σχέσεις, η υπόθεση είναι πιο οφθαλμοφανής: ό,τι δεν έχει κάποια σχέση με τη βούλησή τους, δεν υπάρχει για αυτά.

Γι’ αυτό βλέπουμε κάποτε με έκπληξη πως ακόμα και έξυπνα ζώα, απέναντι σε κάτι χτυπητό, π.χ. απέναντι σε μια ολοφάνερη αλλαγή σε εμάς ή στο περιβάλλον, δεν δείχνουν καμία έκπληξη.

Στον συνηθισμένο άνθρωπο προστίθενται μεν και οι έμμεσες , ακόμα και οι δυνατές σχέσεις προς τη βούληση, οι οποίες συνολικά αποτελούν την ολότητα των χρήσιμων γνώσεων, αλλά η αντίληψη σταματάει και εδώ στις σχέσεις.

Γι’ αυτό λοιπόν το κανονικό μυαλό δεν προχωράει σε μια εντελώς καθαρή αντικειμενική εικόνα των πραγμάτων, γιατί η παρατηρητική του ικανότητα, μόλις πάψει να ωθείται και να τίθεται σε κίνηση από τη βούληση, αμέσως πέφτει και γίνεται αδρανής, γιατί δεν έχει αρκετή ενέργεια, ώστε, από δική της κινητικότητα και άσκοπα, να αντιληφθεί τον κόσμο καθαρά αντικειμενικά.

Εκεί όπου αντίθετα αυτό συμβαίνει, όπου η παραστατική δύναμη του εγκεφάλου έχει ένα τέτοιο πλεόνασμα, ώστε να δημιουργηθεί η δίχως σκοπό παρά στάση μιας καθαρής, σαφούς, αντικειμενικής εικόνας του εξωτερικού κόσμου, άχρηστης για τις προθέσεις της βούλησης, στους υψηλότερους βαθμούς της μάλιστα και ενοχλητική, που μπορεί να γίνει ακόμα και επιζήμια για αυτές – εκεί υπάρχει ήδη τουλάχιστον η προδιάθεση για εκείνη την εκτροπή από το κανονικό την οποία χαρακτηρίζει το όνομα της μεγαλοφυΐας, το οποίο υποδηλώνει ότι εδώ φαίνεται να ενεργεί έ να ύψιστα δημιουργικό πνεύμα, κάτι ξένο προς τη βούληση, δηλαδή προς το κυρίως εγώ, ένα κατά κάποιο τρόπο από έξω ερχόμενο δημιουργικό πνεύμα.

Όλοι οι ατάλαντοι είναι σε τελευταία ανάλυση τέτοιοι, γιατί η νόησή τους, ακόμα σταθερά συνδεδεμένη με τη βούληση, μόνο μέσα από την παρώθηση της βούλησης τίθεται σε ενέργεια, και έτσι επομένως παραμένει εντελώς στην υπηρεσία της.

Αυτοί κατά συνέπεια δεν είναι ικανοί για κάποιον άλλο σκοπό έξω από τους προσωπικούς.

Σύμφωνα με αυτούς δημιουργούν κακότεχνες ζωγραφικές, χαζά ποιήματα, ρηχά, παράλογα, πολύ συχνά επίσης ανέντιμα φιλοσοφήματα, όταν δηλαδή θέλουν, μέσα από ευσεβή ανεντιμότητα, να φανούν αρεστοί σε υψηλούς προϊσταμένους.

Όλες οι πράξεις και οι σκέψεις τους είναι λοιπόν προσωπικές.

Γι’ αυτό, το πολύ-πολύ καταφέρνουν να ιδιοποιηθούν σαν απομίμηση το εξωτερικό, συμπτωματικό και τυχαίο ξένων γνήσιων έργων, όπου αντί για τον πυρήνα παίρνουν τη φλούδα, και όμως θεωρούν ότι τα πέτυχαν όλα, και μάλιστα ότι ξεπέρασαν και τα πρωτότυπα.

Όταν όμως η αποτυχία είναι ολοφάνερη, τότε κάποιοι ελπίζουν να φτάσουν τελικά στην επιτυχία μέσα από την καλή βούληση.

Αλλά ακριβώς αυτή η καλή βούληση το καθιστά αδύνατο, γιατί οι σκοποί της είναι μόνο προσωπικοί όμως τέτοιοι δεν μπορεί να έχουν σοβαρή σχέση ούτε με τέχνη, ούτε με ποίηση, ούτε με φιλοσοφία.

Σε αυτούς επομένως ταιριάζει η αποστροφή: βάζουν στο φως τον ίδιο τον εαυτό τους.

Δεν διαισθάνονται ότι μόνο η αποκομμένη από τη βούληση και όλα της τα σχέδια, και έτσι ελεύθερα ενεργητική νόηση, γιατί μόνο αυτή προσφέρει την πραγματική σοβαρότητα, κάνει κάποιον ικανό για γνήσιες δημιουργίες και το ότι τους λείπει αυτή η διαίσθηση είναι καλό γι’ αυτούς, γιατί αλλιώς θα πηδούσαν μέσα στο νερό να πνιγούν.

Η εξερεύνηση της νόησης από τον Σοπενχάουερ μάς αφήνει με ένα ερώτημα: πόσο μακριά είμαστε διατεθειμένοι να φτάσουμε για να αποκολληθούμε από τα τετριμμένα και να δούμε τον κόσμο μέσα από έναν πιο καθαρό φακό; Αν αυτή η κατάδυση στην αιχμηρή κριτική του σας ιντριγκάρει, τολμήστε να εμβαθύνετε μαζί μας: Στάνισλαβ Λεμ: «Δεν ήξερα ότι υπήρχαν τόσο πολλοί ηλίθιοι στον κόσμο μέχρι που…».

Βυθιστείτε σε ακόμη περισσότερους λογοτεχνικούς θησαυρούς που περιμένουν να τους ανακαλύψετε: