Ο Άουγκουστ Στρίντμπεργκ και η σονάτα των φαντασμάτων: Πού βρίσκεται η αγνότητα; Ή η ομορφιά;

Οι καινοτόμες αφηγηματικές τεχνικές του Στρίντμπεργκ, το ψυχολογικό βάθος και η προθυμία του να αμφισβητήσει τα συμβατικά πρότυπα εξασφάλισαν την κληρονομιά του ως πρωτοπόρου στην εξέλιξη της δραματικής λογοτεχνίας.

Η πρώιμη ζωή του Στρίντμπεργκ σημαδεύτηκε από οικονομικούς αγώνες και προσωπικές αναταραχές. Οι εμπειρίες του ως δημοσιογράφος, δάσκαλος και ηθοποιός, σε συνδυασμό με έναν ταραχώδη γάμο με την πρώτη του σύζυγο, τη Siri von Essen, διαμόρφωσαν σημαντικά την κοσμοθεωρία και τη δημιουργική του παραγωγή. Στη δεκαετία του 1880, ο Στρίντμπεργκ άρχισε να κερδίζει αναγνώριση για έργα όπως “Το κόκκινο δωμάτιο” και “Δεσποινίς Τζούλι”, όπου επέδειξε έντονο ενδιαφέρον για το ψυχολογικό βάθος και τις περιπλοκές των ανθρώπινων σχέσεων.

Το έργο του Στρίντμπεργκ παρουσιάζει μια αξιοσημείωτη μετατόπιση από τον νατουραλισμό σε ένα πιο συμβολικό και εξπρεσιονιστικό ύφος, μια μετάβαση εμφανής στα μεταγενέστερα έργα του, όπως η “Σονάτα του φαντάσματος” και ο “Χορός του θανάτου”. Η εξερεύνηση του υποσυνείδητου και του υπερφυσικού τον διαφοροποίησε από τους συγχρόνους του και έγινε πρόδρομος μεταγενέστερων κινημάτων όπως ο υπερρεαλισμός.

Πέρα από τις θεατρικές του προσπάθειες, ο Στρίντμπεργκ καταπιάστηκε με διάφορες λογοτεχνικές μορφές, όπως μυθιστορήματα, δοκίμια και ποίηση. Το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημά του, “Ο γιος ενός υπηρέτη”, παρέχει πληροφορίες για την ταραχώδη ζωή του και την πολύπλοκη προσωπικότητά του.

Τα γραπτά του Στρίντμπεργκ δεν ήταν χωρίς αντιπαραθέσεις. Το έργο του “Ο πατέρας” προκάλεσε έντονες συζητήσεις σχετικά με τους ρόλους των φύλων, ενώ οι μάχες του με τη λογοκρισία και η δημόσια καταδίκη δεν ήταν σπάνιες. Η περιφρόνηση των κοινωνικών προτύπων και η εξερεύνηση υπαρξιακών θεμάτων ήταν ενδεικτικά ενός μυαλού μπροστά από την εποχή του.

Άουγκουστ Στρίντμπεργκ – “ΣΟΝΑΤΑ ΤΩΝ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΩΝ”

Φοιτητής: Πές μου – γιατί οι γονείς σου κάθονται χωρίς να λένε λέξη εκεί
μέσα;
Κόρη: Γιατί δεν έχουν να πουν τίποτα. Ο ένας δεν πιστεύει αυτά που λέει
ο άλλος. Ο πατέρας είπε κάποτε: “Τι ωφελεί να μιλάμε αφού ο ένας δεν
μπορεί να ξεγελάσει τον άλλον;”
Φοιτητής: Αυτό είναι τρομερό.
Φοιτητής: Ξέρεις τι σκέφτομαι για σένα;
Κόρη: Μη μου πεις. Αν μου πεις θα πεθάνω.
Φοιτητής: Μα πρέπει. Αλλιώς θα πεθάνω εγώ.
Κόρη: Μόνο στο τρελοκομείο λένε οι άνθρωποι αυτά που σκέφτονται.
Φοιτητής: Το ξέρω. Ο πατέρας μου πέθανε σε τρελοκομείο.
Κόρη: Άρρωστος ήταν;
Φοιτητής: Όχι δεν ήταν άρρωστος. Ήταν μόνο τρελός. Έκανε μία και
μοναδική κρίση. Και θα σου πω γιατί την έκανε. Όπως όλοι μας, είχε και
κείνος έναν κύκλο – γνωριμιών. Τους αποκαλούσε φίλους – λέξη εύχρηστη
και πρακτική. Βέβαια ήταν σκέτοι απατεώνες – όπως οι περισσότεροι
άνθρωποι. Αλλά είχε την ανάγκη να μιλάει σε κάποιον, δεν άντεχε τη
μοναξιά. Κανένας δεν λέει τι γνώμη έχει για τον άλλο. Ούτε και ο πατέρας
το έκανε. Ήξερε ότι ήταν υποκριτές και διπλοπρόσωποι. Αλλά ήταν σοφός
άνθρωπος. Είχε αγωγή, φερόταν πάντα ευγενικά. Ώσπου ήρθε εκείνη η
μέρα…
…Το νερό που μένει για πολύ καιρό σιωπηλό και στάσιμο σαπίζει. Το ίδιο
συμβαίνει και σ’ αυτό το σπίτι Κάτι έχει σαπίσει εδώ μέσα. Όταν σε είδα
για πρώτη φορά να περνάς την πόρτα του σπιτιού σου νόμιζα ότι βρέθηκα
στον Παράδεισο. Στεκόμουν εκεί, εκείνο το κυριακάτικο πρωινό και
προσπαθούσα να διακρίνω κάτι μέσα στο σπίτι…
…Πού βρίσκεται η αγνότητα; Ή η ομορφιά; Μόνο στα λουλούδια και στα
δέντρα… και στο μυαλό μου κάθε φορά που ντύνομαι με τα κυριακάτικά μου.
Πού βρίσκεται η πίστη και η τιμή; Στα παραμύθια και στα παιδικά
παιχνίδια. Πού μπορώ να βρω κάτι, το οτιδήποτε που θα εκπληρώσει την
υπόσχεσή του; Μόνο στη φαντασία μου!…