Από τον βασανισμένο Ρασκόλνικοφ στο “Έγκλημα και τιμωρία” του Ντοστογιέφσκι μέχρι τον αινιγματικό «Εχθρό» στο έργο του Κάφκα, οι χαρακτήρες αυτοί γίνονται δοχεία μέσω των οποίων οι συγγραφείς εξερευνούν τα βάθη του ανθρώπινου νου.
Μέσα από τις αφηγήσεις του Ντοστογιέφσκι και του Κάφκα, οι αναγνώστες ξεκινούν ένα ψυχολογικό ταξίδι, ξετυλίγοντας τα άγνωστα μονοπάτια της ενοχής, του υπαρξιακού τρόμου και του αινίγματος του εαυτού. Οι χαρακτήρες αυτοί στέκονται ως διαχρονικά σύμβολα, προσκαλώντας μας να αντιμετωπίσουμε τους δικούς μας εσωτερικούς δαίμονες και, με αυτόν τον τρόπο, να βρούμε παρηγοριά, κατανόηση και ίσως μια ματιά στην κοινή μας ανθρωπιά.
Ποιες είναι οι 3 δυνάμεις και τα 3 είδη απολαύσεων για τον Σοπενχάουερ;
Η εσωτερική αναταραχή του Ρασκόλνικοφ:
Το αριστούργημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι “Έγκλημα και τιμωρία” μας εισάγει στον Ρόντιον Ρασκόλνικοφ, έναν χαρακτήρα του οποίου το ίδιο το όνομα υποδηλώνει ρήξη, σχίσμα. Ορμώμενος από διανοητική αλαζονεία και στρεβλή αίσθηση της ηθικής, η εσωτερική αναταραχή του Ρασκόλνικοφ γίνεται πεδίο μάχης αντικρουόμενων ιδεολογιών. Η ψυχολογική του κάθοδος, που απεικονίζεται με σχολαστική λεπτομέρεια, παρασύρει τους αναγνώστες στην πολυπλοκότητα της ενοχής, της λύτρωσης και των εύθραυστων ορίων μεταξύ λογικής και τρέλας.
Ένας αγωνιζόμενος φοιτητής της Νομικής στην Πετρούπολη, ο Ρασκόλνικοφ βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην οικονομική υποστήριξη της μητέρας και της αδελφής του τόσο για τις σπουδές του όσο και για την επιβίωσή του. Αρχικά υποστηρικτική, η μητέρα του επιθυμεί να επιτύχει μεγαλεία μέσω των πνευματικών αναζητήσεων. Ωστόσο, οι οικονομικές δυσκολίες επιβαρύνουν τη σχέση τους, οδηγώντας σε πράξεις θυσίας από την αδελφή του, η οποία εμπλέκεται σε αρραβώνα με τον σαδιστή Λούζιν για να εξασφαλίσει περαιτέρω οικονομική υποστήριξη.
Ο χαρακτήρας του Ρασκόλνικοφ αντιλαμβάνεται τη μητέρα του ως ναρκισσίστρια, που περιμένει από αυτόν να είναι πηγή προστασίας και δόξας. Οι θυσίες τους, με σκοπό να τον εξυψώσουν, παραδόξως εντείνουν τα αισθήματα αποτυχίας του, προσθέτοντας τεράστια πίεση για να εκπληρώσει τα υψηλά όνειρά τους. Αυτή η δυσαρέσκεια κορυφώνεται στο γράμμα της μητέρας του, προκαλώντας του ένα “πικρό θυμωμένο χαμόγελο” λόγω της οικονομικής απόγνωσης που προκαλεί και των μη ρεαλιστικών προσδοκιών να γίνει “πλούσιος, σεβαστός, τιμημένος”, ακόμα και “διάσημος”, όπως επιθυμεί η μητέρα του.
Από ψυχολογική άποψη, η μητέρα του Ρασκόλνικοφ εμφανίζει ναρκισσιστική συμπεριφορά, βασιζόμενη στην πιθανή επιτυχία του για την προσωπική της ευτυχία. Η Πούλκερια, η μητέρα του, πέφτει σε περιόδους μελαγχολικής σιωπής και δακρύων, μιλώντας εμμονικά για τον γιο της και τις ελπίδες της για το μέλλον του, αναζητώντας στιγμές ευχαρίστησης μέσω αυτού.
Από τη γέννησή της, η εξάρτηση της Πούλκερια από τον Ρασκόλνικοφ για την ευτυχία της τον εμποδίζει να αναπτύξει τον διαχωρισμό και την αποστασιοποίηση. Αυτή η δυναμική δημιουργεί μια σύνθετη σχέση, όπου οι θυσίες της αδελφής πηγάζουν από συμπόνια, ενώ οι πράξεις της μητέρας είναι περισσότερο ιδιοτελείς.
Αυτή η αλληλεπίδραση αποτελεί τη βάση για τη φροϋδική “ορμή του θανάτου” του Ρασκόλνικοφ, που αντιτίθεται στην ορμή της ζωής, οδηγώντας στην επαναλαμβανόμενη επιθετικότητα και την αυτοκαταστροφή.
Το αίνιγμα του Κάφκα
Ο Φραντς Κάφκα, μετρ του σουρεαλιστικού και του παράλογου, παρουσιάζει στους αναγνώστες χαρακτήρες όπως ο ανώνυμος “Εχθρός” στα έργα του. Ο Εχθρός δεν είναι ένα συγκεκριμένο άτομο αλλά μια αναπαράσταση του καφκικού εφιάλτη – μια απρόσωπη, πανταχού παρούσα δύναμη που ενσαρκώνει τις ανησυχίες και τους παραλογισμούς της σύγχρονης ύπαρξης. Αυτός ο χαρακτήρας, ή μάλλον αυτή η αφηρημένη έννοια, βρίσκει απήχηση στους αναγνώστες ως συμβολική εκδήλωση των κοινωνικών πιέσεων, της αποξένωσης και του αγώνα ενάντια σε ένα άγνωστο και αδιάφορο σύστημα.
Η “Μεταμόρφωση”, που θεωρείται από πολλούς το έργο του Κάφκα, αφηγείται την ιστορία του Γκρέγκορ Σάμσα, ενός πωλητή που ένα μοιραίο πρωινό ξυπνάει και ανακαλύπτει τη μεταμόρφωσή του σε ένα “τερατώδες παράσιτο”. Η συναισθηματική και ψυχολογική αναστάτωση του Σάμσα ως απάντηση σε αυτή τη σουρεαλιστική μεταμόρφωση βρίσκει απήχηση σε ολόκληρη την κοινωνία: “Δεν μπορώ να σας κάνω να καταλάβετε. Δεν μπορώ να κάνω κανέναν να καταλάβει τι συμβαίνει μέσα μου. Δεν μπορώ να το εξηγήσω ούτε στον εαυτό μου”. Αυτή η αναταραχή μπορεί να είναι μια βαθιά οδυνηρή συνάντηση, προκαλώντας σε πολλούς από εμάς συναισθήματα σύγχυσης και απελπισίας.
Κοινωνικό άγχος: Η κατάθεση του Φραντς Κάφκα μέσα από 10 αποφθέγματά του
Εξερευνώντας τα βάθη του ασυνειδήτου:
Χαρακτήρες όπως ο Ρασκόλνικοφ και ο Εχθρός χρησιμεύουν ως αγωγοί για να εμβαθύνουν οι συγγραφείς στα ασυνείδητα βάθη του ανθρώπινου νου. Η εξερεύνηση των ονείρων, των οραμάτων και των εσωτερικών μονολόγων του Ρασκόλνικοφ από τον Ντοστογιέφσκι προσφέρει στους αναγνώστες μια ματιά στα θολά νερά μιας ταραγμένης ψυχής. Ομοίως, οι χαρακτήρες του Κάφκα, παγιδευμένοι σε σουρεαλιστικά και εφιαλτικά σενάρια, αντικατοπτρίζουν την αποπροσανατολιστική φύση του ανθρώπινου υποσυνείδητου.
Αυτοί οι χαρακτήρες ενσαρκώνουν αρχέτυπα που αγγίζουν το συλλογικό ασυνείδητο. Ο Ρασκόλνικοφ, ως ενοχικός διανοούμενος, αντανακλά το αρχέτυπο του υπαρξιακού αντιήρωα. Ο καφκικός Εχθρός ενσαρκώνει τον καθολικό φόβο μιας ανεξιχνίαστης και ακατανόητης εξουσίας. Αυτά τα αρχέτυπα βρίσκουν απήχηση επειδή αντλούν από κοινές ανθρώπινες εμπειρίες, φόβους και επιθυμίες. Μέσω της διαδικασίας της λογοτεχνικής αποξένωσης, όπου οι αναγνώστες απομακρύνονται από τις οικείες προοπτικές, δημιουργείται μια βαθιά σύνδεση, καθώς αναγνωρίζουν στοιχεία των δικών τους εσωτερικών συγκρούσεων μέσα σε αυτές τις λογοτεχνικές φιγούρες.
