Η Μάρω Βαμβουνάκη προσφέρει έναν βαθύ στοχασμό για τη φύση της φιλίας, απογυμνώνοντας τα επιφανειακά και συλλεκτικά στοιχεία που συχνά λογίζονται για ανθρώπινη σχέση.
Η Βαμβουνάκη αναλύει αυτή την επικίνδυνη τάση: την επιθυμία να προβάλλουμε τον εαυτό μας με «φίλους» που ικανοποιούν το «εγώ» μας, επιβεβαιώνουν τα συμπλέγματα ανωτερότητάς μας και καλύπτουν τις βαθύτερες ανασφάλειες μας.
Το συγκρίνει έξοχα με τον Νάρκισσο, ο οποίος ερωτεύτηκε την αντανάκλασή του στα νερά, προειδοποιώντας ότι τέτοιες φιλίες είναι απλές συναλλαγές οου ανακατεύονται ωε συναισθηματικοί δεσμοί αλλά έχουν τις ρίζες τους σε υλικά και ψυχολογικά συμφέροντα.
Η φιλία είναι φιλία όταν ο ένας φίλος γίνεται καθαρός, τίμιος καθρέφτης για τον άλλο.
Όχι τα νερά μιας μεθυσμένης λίμνης που, όπως με τον Νάρκισσο, σου επιστρέφει ερωτεύσιμο το είδωλό σου.
Υπάρχουν πολλοί από μας που μια τέτοια μεθυσμένη λίμνη αναζητούν ως φιλία. Διαλέγουν «φίλους» που τους κολακεύουν, που τους επιβεβαιώνουν κόμπλεξ ανωτερότητας, προκειμένου να λησμονούν κόμπλεξ κατωτερότητας. Που τους χαϊδεύουν τα αυτιά, όπως σε μια μισοκοιμισμένη νωθρή γάτα. Που τους επιστρέφουν ως είδωλο μια ψευδή, κολακευτική αντανάκλαση.
Εξαγοράζουν «φίλους» ακριβώς γι’ αυτό. Υπάρχει εδώ συναλλαγή, αλλά συναλλαγή όχι φανερή και δηλωμένη όπως στο εμπόριο, αλλά μασκαρεμένη και απόκρυφη. Δήθεν αισθήματα καλύπτουν συμφέροντα υλικά και συμφέροντα ψυχολογικά.
Η λύσσα για κολακεία είναι τόσο σαρωτική που έχει γκρεμίσει αυτοκρατορίες, έχει γελοιοποιήσει ισχυρότατες προσωπικότητες. Η ανασφάλεια της εξουσίας μεταμορφώνει τον έξυπνο σε ηλίθιο. Όπως με τον Μέγα Αλέξανδρο στα βάθη της Ασίας, έτσι και με δυο γείτονες μεσοαστικής πολυκατοικίας, μπορούν να παίζονται τα ίδια πάθη και ανάγκες στη σκακιέρα των δήθεν φιλικών σχέσεων.
Αναζητώντας κάποτε γιατί νιώθω πάντα μου τόσο όμορφα και άνετα κοντά σε αγαπημένο φίλο, του φώναξα με ενθουσιασμό, όταν επιτέλους το ανακάλυψα: «Κοντά σου είμαι ο εαυτός μου! Γίνομαι ο εαυτός μου απλά. Δε μου συμβαίνει εύκολα αυτό».
Ακούγεται κοινότοπο, αλλά για μένα ήταν μια σπουδαία αποκάλυψη. Αποκάλυψη; Ανακάλυψη; Τι ευτυχισμένη ειρήνη, λοιπόν, να μας επιτρέπει ο άλλος να είμαστε αυτός που όντως είμαστε! Αλλιώς κουραζόμαστε, θυμώνουμε. Τίποτα δεν κουβαλάει τόσο άγχος όσο η προσποίηση, η αγωνία να είμαστε αυτό που δεν είμαστε. Καμιά καταπίεση και καμιά αυτοκαταπίεση δεν είναι περισσότερο αποπνικτική.
Η φιλία είναι η πιο έντιμη εκδοχή της αγάπης. Γι’ αυτό και είναι τόσο στιλπνή, τόσο ικανοποιητική. Σαν χιόνι αφράτο, φρέσκο και πεντακάθαρο, προβάλλει αμέσως κάθε σκουπιδάκι που πέφτει πάνω της, κάθε βρόμικο βήμα. Πηγαίνουμε προς αυτήν από ηθικό ανάστημα και για ηθικό ανάστημα. Από γενναιόδωρη και θαρραλέα ωριμότητα. Ακόμη και τα μικρά παιδιά, στις πραγματικές φιλίες τους φέρονται ώριμα, ασκούνται και παιδαγωγούνται απ’ της φιλίας τις αξιώσεις.
Μάρω Βαμβουνάκη, «Το φάντασμα της αξόδευτης αγάπης» – εκδ. ΨΥΧΟΓΙΟΣ
Οδυσσέας Ελύτης: «Όλα τα πήρε το καλοκαίρι με τα μισόλογα τα σβησμένα»
