Τελικά, πραγματοποιήθηκε ποτέ ο αφορισμός του Καζαντζάκη; Από ότι φαίνεται πρόκειται για μια ιστορική ανακρίβεια και θα εξηγήσουμε παρακάτω τους λόγους.
Στον τάφο του Νίκου Καζαντζάκη αναγράφονται οι λέξεις: “Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι λεύτερος”, μια αντανάκλαση της δυναμικής του Έλληνα συγγραφέα και διανοούμενου απέναντι στην αντίληψη της Εκκλησίας ότι ήταν “βλάσφημος”. Παρά την ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση για τον αφορισμό του, διευκρινίζεται ότι αυτός δεν έγινε ποτέ, ή ακριβέστερα, δεν επικυρώθηκε επίσημα από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, καθιστώντας τον άκυρο.
Ο Καζαντζάκης είχε βρεθεί στο στόχαστρο της εκκλησίας για τα γραπτά του, προκαλώντας ένα “κυνήγι μαγισσών” που θύμιζε Μεσαίωνα. Ήδη από το 1930, με τη δημοσίευση της “Ασκητικής”, αντιμετώπισε την καταδίκη για δήθεν χλευασμό της θρησκείας. Η κατάσταση κλιμακώθηκε τα επόμενα χρόνια, ιδίως με τη δημοσίευση του “Ο Χριστός ξανασταυρώνεται” το 1948 και του “Καπετάν Μιχαήλ” το 1950, οδηγώντας σε σφοδρές αντιδράσεις από τον κλήρο. Το θεωρούμενο αμάρτημα που χρεώθηκε στον Καζαντζάκη ήταν η απεικόνιση του Θεανθρώπου με αδυναμίες, μια έννοια που η Εκκλησία δυσκολευόταν να κατανοήσει.
Νίκος Καζαντζάκης: 30 αποφθέγματα, ο αφορισμός και οι εμπνεόμενες ταινίες
Το 1954, η Ιερά Σύνοδος συζήτησε το βιβλίο “Καπετάν Μιχάλης”, με προσπάθειες να το χαρακτηρίσει ως “αντιθρησκευτικό και αντεθνικό”. Παρά τις έντονες προσπάθειες, ο αφορισμός δεν έγινε, καθώς το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, που είχε δικαιοδοσία επί του Καζαντζάκη ως Κρητικού, δεν επικύρωσε το αίτημα αφορισμού που έλαβε από την Ιερά Σύνοδο.
Το κυνήγι κατά του Καζαντζάκη συνεχίστηκε στην Ελλάδα, με κατάρες εναντίον του, αλλά ο ίδιος απάντησε με ψυχραιμία, ευχόμενος η συνείδηση των επικριτών του να είναι τόσο καθαρή όσο και η δική του και να είναι τόσο ηθικοί και θρησκευόμενοι όσο θεωρούσε τον εαυτό του. Έτσι, καταρρίπτεται η ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση περί αφορισμού του Καζαντζάκη, τονίζοντας τον σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισε το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην αποτροπή της πραγματοποίησής του.
Διαβάστε περισσότερα για τον Νίκο Καζαντζάκη:
Νίκος Καζαντζάκης: Βρήκαμε το νόημα σ’ ένα απόσπασμα της «Ασκητικής»
Νίκος Καζαντζάκης: «Ποτέ δεν είχα δει τη μητέρα μου να γελάει»
Νίκος Καζαντζάκης: Η Ασκητική ως οδηγός ζωής – (Απόσπασμα)
Νίκος Καζαντζάκης… ο αιρετικός
Η επιστολή του Καζαντζάκη για το Νόμπελ και η αναφορά στον Σικελιανό!
