Η Απολογία του Σωκράτη, ένα κείμενο που αποδίδεται στον Πλάτωνα, γράφτηκε πιθανότατα γύρω στο 397 ή 396 π.Χ. Αποτελεί το μοναδικό μη διαλογικό έργο του Πλάτωνα και τον μοναδικό πλατωνικό διάλογο στον οποίο αναγνωρίζει την παρουσία του στο γεγονός που αφηγείται.
Η δίκη του Σωκράτη, ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός, αποτέλεσε έμπνευση για πολλούς συγγραφείς που προσπάθησαν να διερευνήσουν το θέμα αυτό με τον δικό τους τρόπο. Είναι ζωτικής σημασίας να αναγνωρίσουμε ότι τα έργα αυτά, συμπεριλαμβανομένης της Απολογίας, μπορεί να μην είναι απολύτως αξιόπιστα ως ιστορικές πηγές . Ωστόσο, εδώ εστιάζουμε στην πιο διαδεδομένη και ευρέως γνωστή εκδοχή της απολογίας, και συγκεκριμένα σε εκείνη που έγραψε ο ίδιος ο Πλάτωνας για να υπερασπιστεί τον μέντορά του. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχει μια εναλλακτική Απολογία που συντάχθηκε από τον Ξενοφώντα και άλλες απολογίες, όπως αυτή του Λυσία.
Αποσπάσματα από την απολογία του Σωκράτη
«…Οι υπερβολικές ηδονές και οι υπερβολικές λύπες πρέπει να καταταγούν στις μεγαλύτερες ασθένειες της ψυχής. Γιατί ο περιχαρής, ή ο περίλυπος άνθρωπος στην άμετρη βιασύνη του να επιλέξει το ένα και να αποφύγει το άλλο, αδυνατεί να δει και να ακούσει το σωστό, καταλαμβάνεται από λύσσα και οι νοητικές του δυνάμεις μειώνονται στο ελάχιστο.…και όλα όσα προσάπτουμε σε όσους αδυνατούν να ελέγξουν τις ηδονές, κατηγορώντας τους, ότι έχουν επιλέξει να είναι κακοί, είναι μάλλον αδικαιολόγητα. Κανένας δεν είναι με την θέληση του κακός (Ουδείς εκών κακός).Ο Άνθρωπος γίνεται κακός από κάποια άσχημη κατάσταση του σώματος του και από λανθασμένη ανατροφή, από την οποία λείπει η ορθή εκπαίδευση. Διότι σ΄όλους τα πιο πάνω ελαττώματα είναι μισητά κι έρχονται δίχως αυτοί να το θέλουν. Από τις λύπες, επίσης, που προέρχονται από την κακή κατάσταση του σώματος, μπορεί να γίνει κακή η ψυχή…» Και η συνέχεια είναι τόσο, Επίκαιρη!… «…Πέρα όμως απ΄ αυτά οι Πολιτείες που δημιουργούνται από Ανθρώπους σε τέτοια άσχημη κατάσταση, καθώς και οι Δημόσιοι και ιδιωτικοί λόγοι που εκφωνούνται…είναι αναγκαστικά κακοί…Έτσι αν δεν διδαχθούμε από πολύ μικροί τα μαθήματα που μπορούν να θεραπεύσουν τέτοιες Ασθένειες, τότε όλοι μας γινόμαστε ακούσια κακοί εξαιτίας αυτών των 2 λόγων(άσχημη κατάσταση του σώματος του και από λανθασμένη ανατροφή).Γι’ αυτές τις ασθένειες δεν πρέπει να θεωρούμε υπεύθυνα τα παιδιά, αλλά πάντοτε περισσότερο του γονείς και αυτούς που τα αναθρέφουν…Οφείλουμε λοιπόν όπως και όσο ο καθένας μπορεί, μέσω αγωγής, πρακτικής εξάσκησης, και απόκτηση κατάλληλων γνώσεων (επιτηδευμένων μαθημάτων) να απαλλαγούμε από την κακία και να επιδιώκουμε το αντίθετο της».
«Όσο για το κυρίαρχο μέρος της ψυχής, οφείλουμε να σκεφτόμαστε μ΄αυτό το τρόπο, ότι δηλαδή, ο Θεός το έδωσε στον καθένα μας ως Φύλακα Άγγελο (θείον Δαιμόνιον) για να κατοικεί στη κορυφή του σώματος μας, να μας ανυψώνει από τη γη και μας φτάνει μέχρι τον ουρανό, δεδομένου ότι πιστεύουμε δικαιολογημένα πως είμαστε Ουράνια φυτά και όχι γήινα!..
Στον Ουρανό συνέβη η πρώτη γέννησή της ψυχής και εκεί βρίσκονται οι ρίζες μας – εκεί η θεϊκή ψυχή προσαρτά και ριζώνει το κεφάλι μας και από εκεί ορθώνει προς τα κάτω όλο το σώμα!..
Σε όποιον λοιπόν αρέσουν οι απολαύσεις ή οι φιλονικίες και ασχολείται μ΄αυτές υπερβολικά, αναγκαστικά έχει μέσα του θνητές απόψεις και γίνεται απόλυτα θνητός, χωρίς να μετέχει ούτε ελάχιστα στην αθανασία, αφού έχει αυξήσει σε τεράστιο βαθμό το θνητό μέρος.
Εκείνος όμως που έχει αφοσιωθεί με συνέπεια στη μάθηση και την κατανόηση της Αλήθειας «γυμνάζοντας» ιδιαίτερα την ικανότητα να σκέπτεται πράγματα Αθάνατα και θεία, κατανοώντας την Αλήθεια, τότε κατά ανάγκη θα μετάσχει ως ανθρώπινη φύση, στην Αθανασία.
Ένας τέτοιος άνθρωπος, που υπηρετεί το»θείο» και τιμά τον »φύλακα άγγελο» που έχει συγκάτοικο μέσα του, θα είναι πάντα εξαιρετικά ευτυχισμένος.
(άτε δε αει θεράποντατα δαίμονα σύνοικον εαυτώ, διαφερόντως ευδαίμονα είναι!)
Η σωστή Φροντίδα για όλα τα πράγματα είναι μια και μοναδική : να προσφέρεις στον καθένα τις οικίες τροφές και κινήσεις.
Οι οικείες όμως και συγγενείς κινήσεις για το θεϊκό στοιχείο που υπάρχει μέσα μας, είναι οι σκέψεις και οι περιφορές του σύμπαντος.
Αυτές πρέπει να ακολουθούμε όλοι…και τους δικούς μας κύκλους, που διαστρεβλώθηκαν κατά την γέννησή μας, πρέπει να τους επαναφέρουμε στην Ορθή τροχιά μαθαίνοντας την Αρμονία και την Ομαλή περιφορά του Σύμπαντος.
Έτσι θα εξομοιώσουμε την Νόηση μας με το αντικείμενό της – ομοιότητα σύμφωνα με την πρωταρχική της Φύση.
Και με την εξομοίωση αυτή θα κατακτήσουμε την προδιαγεγραμμένη άριστη ζωή, έχοντας εκπληρώσει τον σκοπό που έθεσαν και θα συνεχίσουν πάντοτε να θέτουν στους ανθρώπους οι Θεοί!..»
Πηγές:
Πλάτων Τίμαιος – Θ. Βλυζιώτης, Χ. Παπαναστασίου – Εκδ. «Δαίδαλος»
Ι. ΖαχαρόπουλοςΠλάτων Τίμαιος – Εκδ. «Κάκτος» Οδυσσέας Χατζόπουλος
Πλάτων Τίμαιος – Βασίλης Κάλφας – Εκδ. Πόλις
Σωκράτης: 20 βήματα για να υιοθετήσετε τη φιλοσοφία του – Λίστα στόχων
