Ο Ερατοσθένης, που γεννήθηκε στην Κυρήνη γύρω στο 276 π.Χ. και απεβίωσε στην Αλεξάνδρεια το 194 π.Χ., ήταν αρχαίος Έλληνας μαθηματικός, γεωγράφος και αστρονόμος. Του αποδίδεται ότι ήταν ο πρώτος που προσδιόρισε το μέγεθος της Γης και ότι ανέπτυξε ένα σύστημα συντεταγμένων με τη χρήση παραλλήλων και μεσημβρινών. Επιπλέον, δημιούργησε έναν παγκόσμιο χάρτη με βάση τις παρατηρήσεις του. Παρά τις γεωγραφικές του θεωρίες, ο Στράβων τον επέκρινε αργότερα για έλλειψη υποστηρικτικών στοιχείων.
Αν και ο Ερατοσθένης καταγόταν από την Κυρήνη (σημερινή Λιβύη), πέρασε τη ζωή του στην Αλεξάνδρεια, την πρωτεύουσα της Πτολεμαϊκής Αιγύπτου. Σπούδασε στην Αλεξάνδρεια, ισχυρίστηκε όμως ότι σπούδασε και στην Αθήνα. Το 236 π.Χ., ο Πτολεμαίος Γ’ τον διόρισε βιβλιοθηκάριο της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, διαδεχόμενος τον Ζηνόδοτο. Ο Ερατοσθένης δεν παντρεύτηκε ποτέ και το 194 π.Χ. τυφλώθηκε, ενώ έπαψε να τρώει ένα χρόνο αργότερα, με αποτέλεσμα να πεθάνει.
Η συμβολή του στα μαθηματικά ήταν σημαντική, και είχε γνωριστεί με τον διάσημο μαθηματικό Αρχιμήδη. Γύρω στο 225 π.Χ., εφηύρε τον σφαιρικό αστρολάβο, ένα όργανο που χρησιμοποιούνταν ευρέως μέχρι τον 18ο αιώνα. Ο Κλεομήδης αναφέρει στο έργο του ότι γύρω στο 240 π.Χ., ο Ερατοσθένης υπολόγισε την περιφέρεια της Γης χρησιμοποιώντας τη θέση του Ήλιου στο θερινό ηλιοστάσιο σε δύο τοποθεσίες στον ίδιο μεσημβρινό: κοντά στην Αλεξάνδρεια και στο νησί Ελεφαντίνη (σήμερα Ασουάν, Αίγυπτος).
Ο Ερατοσθένης προσέγγισε την περιφέρεια της Γης στα 252.000 στάδια, αν και η ακρίβεια εξαρτάται από τη μονάδα που χρησιμοποίησε. Αν χρησιμοποιούσε το αττικό στάδιο, η περιφέρεια θα ήταν 46.615 χιλιόμετρα, ενώ αν χρησιμοποιούσε το πλανόδιο στάδιο, θα ήταν 39.690 χιλιόμετρα – αρκετά κοντά στον σύγχρονο υπολογισμό των 40.007,86 χιλιομέτρων, που προσαρμόστηκε κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης σε 40.000 χιλιόμετρα.
Ήταν ο πρώτος που πρότεινε ότι η Γη είναι ένα σφαιρικό σώμα στο κέντρο του σύμπαντος, που περιστρέφεται κάθε 24 ώρες, και εισήγαγε την έννοια των γεωγραφικών παραλλήλων. Ο Ερατοσθένης υπέθεσε ότι θα μπορούσε κανείς να ταξιδέψει από την Ιβηρική στην Ινδία ακολουθώντας έναν γεωγραφικό παράλληλο κατά μήκος του Ατλαντικού Ωκεανού. Ο Στράβων ανέπτυξε αυτή τη θεωρία, υποδηλώνοντας τη δυνατότητα ανακάλυψης νέων χωρών κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.
Επιπλέον, ο Ερατοσθένης επινόησε μια μέθοδο υπολογισμού πρώτων αριθμών, γνωστή ως το κόσκινο του Ερατοσθένη. Ο όρος “γεωγραφία” αποδίδεται σε αυτόν.
Το πείραμά του για τη μέτρηση της περιφέρειας της Γης θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα στην ιστορία. Παρατηρώντας τη γωνία των ακτίνων του ήλιου στη Σύνη και την Αλεξάνδρεια κατά τη διάρκεια του θερινού ηλιοστασίου, ο Ερατοσθένης υπολόγισε με ακρίβεια την περιφέρεια της Γης, αποδεικνύοντας την αξιοσημείωτη ευφυΐα και την επιστημονική του ικανότητα.
Δείτε τον χάρτη:
