«Από πρώτο χέρι – Μια παράσταση για τα καπνά»
Σκηνοθεσία: Γεωργία Μαυραγάνη
Θέατρο Θησείον
«Από πρώτο χέρι – Μια παράσταση για τα καπνά», σε σκηνοθεσία της Γεωργίας Μαυραγάνη στο Θέατρο Θησείον
Η παράσταση ντοκουμέντου του Μικρού Θεάτρου Αγρινίου «Από πρώτο χέρι – Μια παράσταση για τα καπνά», σε σκηνοθεσία της Γεωργίας Μαυραγάνη, ήδη έχει παιχτεί, ομολογουμένως με επιτυχία, στο Αγρίνιο, στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη. Με την έναρξη της νέας θεατρικής σαιζόν, επανέρχεται στη σκηνή του θεάτρου Θησείον, για λίγες παραστάσεις.
Οι πρώτες ύλες για την σκηνοθέτιδα Γεωργία Μαυραγάνη υπήρξαν απ’ τη μια τα ντοκουμέντα που αποθησαυρίστηκαν από την αυτοβιογραφία του Ευάγγελου Παπαστράτου Η δουλειά κι ο κόπος της και το ιστορικό δοκίμιο Καπνεργάτες – οι κυνηγοί του ονείρου του Αριστείδη Μπαρχαμπά, και απ’ την άλλη οι αυθεντικές μαρτυρίες των καπνεργατών και καπνοπαραγωγών του Αγρινίου όπως συγκεντρώθηκαν από τους συντελεστές της παράστασης.
Η πρωτογενής συλλογή υλικού για μια τεκμηριωμένη παράσταση είναι μια επίπονη, συστηματική εργασία, όχι μόνο διότι οι μαρτυρίες είναι ισχνές αλλά επειδή η συναισθηματική εμπλοκή των ερευνητών καθιστά τη διαδικασία ψυχικά επώδυνη: «Πεθαίνουν οι γιαγιάδες και μένουν οι απορίες….», ένα σφίξιμο στο στομάχι για τους ανθρώπους που έφυγαν και τους παλιούς καιρούς, τα δάκρυα στα μάτια, οι στιγμές της αμηχανίας, τα βλέμματα, η ενοχή που εσύ νομίζεις πως γεννήθηκες σε καλύτερες εποχές…
Το περιεχόμενο
Τα καπνά του Αγρινίου, οι καλλιέργειες, οι καπνοπαραγωγοί, οι καπνεργάτες και οι καπνεργάτριες, η παιδική εργασία, το εμπόριο, η καπνοβιομηχανία, η μεταπολεμική Ελλάδα της καλπάζουσας ανάπτυξης, η θριαμβευτική έλευση του ήλιου του πράσινου, οι Αλβανοί και ο νεοπλουτισμός συνθέτουν μια παραδειγματική και αντιπροσωπευτική σεκάνς της ανόδου και της πτώσης της ελληνικής αγροτο-εργατικής τάξης. Διότι, η αλληλουχία των γεγονότων δεν αλλάζει, αλλάζουν οι τόποι και τα πρόσωπα: η ιστορία του Αγρινίου και των καπνών του μπορεί να παραβληθεί με τρομακτικές αντιστοιχίες σε κάθε ελληνική επαρχιακή πόλη, όχι μόνο στο παρελθόν αλλά και στο δυσοίωνο παρόν… Διότι «Έτσι χτίστηκε η ανθρωπότητα…». 
Η παράσταση
Η σκηνοθέτιδα Γεωργία Μαυραγάνη κατάτμησε το υλικό δημιουργώντας τρεις ομόκεντρους κύκλους σκηνικής αφήγησης: στον πρώτο περιγράφονται οι εξατομικευμένες ιστορίες καπνεργατών, στο δεύτερο κύκλο η αφήγηση αφορά κυρίως το Αγρίνιο και στον τρίτο την κοινωνικοοικονομική ελληνική ιστορία. Αυτή η προοδευτική πορεία από τον εξωτερικό κύκλο προς τον πυρήνα αξιοποιεί διαρκώς στοιχεία του ομόκεντρου σχήματος, ανασυνθέτοντας μια πυκνή, εύρυθμη και στέρεα σκηνική σύνθεση.
Απ’ τα πολυάριθμα εύστοχα σκηνοθετικά εφέ ξεχωρίζω το κινησιολογικό στυλιζάρισμα, όπου αξιοποιούνται τα λησμονημένα κινητικά επαναλαμβανόμενα μοτίβα, τα οποία παραθέτονται ως ομαδικές χορογραφίες: το σκέπασμα με το νάυλον, το φύτεμα, η συγκομιδή, το αρμάθιασμα με τη βελόνα, το κρέμασμα στα ξηραντήρια, η εργασία στο εργοστάσιο, το πλύσιμο στη λεκάνη καθαριότητας, η ορθωμένη γροθιά της απόγνωσης κ.α.
Οι ερμηνείες
Με αστείρευτο ψυχικό απόθεμα παίζουν στην παράσταση οι τρεις κυρίες του «Μικρού Θεάτρου του Αγρινίου». Η Μαντώ Κεραμυδά, συναισθηματικά γενναιόδωρη και άμεση, Η Δανάη Σπηλιώτη περισσότερο υπαινικτική, η Κατερίνα Καραδήμα ελαφρώς σαρκαστική. Οι άριστα εκπαιδευμένες ηθοποιοί μετέδωσαν τον αγρινιώτικο ιδιωματικό λόγο με έκταση, ένταση και σαφήνεια, τα κινησιολογικά τους σχήματα και οι συνολικές θέσεις τους ήταν ξεκάθαρες.
Πρόκειται για μια παράσταση ζωής για τους θεατές, σαν εκείνες που δεν ξεχνάς ποτέ. Όμως, πρόκειται για μια παράσταση ζωής και για τους συντελεστές, διότι αν έχεις βυθιστεί στα μύχια του ερευνητικού θεάτρου, δύσκολα επιστρέφεις στη μυθοπλασία…. Αυτό το «Μικρό Θέατρο του Αγρινίου» τελικά δεν είναι καθόλου μικρό…
Υ.Γ. Την βραδιά που παρακολούθησα την παράσταση 8/10 η ένταση των ηχογραφημένων ντοκουμέντων κάποιες στιγμές κάλυπτε τον εκφερόμενο λόγο. Ίσως όμως φταίει το ότι καθόμουν κάτω από ηχείο.
